Cat 5. ML-KNIL

3hoekhollands

Na de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog in mei 1940 in Nederland had Nederlands Indië dringend behoefte aan luchtjagers voor de ML-KNIL. Er was een enorme Japanse dreiging. De Engelsen hadden door de heftige oorlogshandelingen al genoeg aan hun hoofd en er werden daarom Amerikaanse toestellen met grote urgentie gezocht.

De Nederlandse Purchasing Commission in New York bestelde voor de ML-KNIL in Indië in oktober 1940 72 stuks van de Amerikaanse Brewster F2A-3, ofwel de B-339D(utch). De benodigde motoren waren apart besteld, want men wilde deze deels elders verwerven op de markt want er was een enorm tekort aan motoren en men wilde graag de al bekende Cyclone motoren hebben van de Glenn Martins. De Nederlandse toestellen kregen deze uiteindelijk met een half jaar vertraging en dus kregen de kisten andere motoren dan de Amerikaanse eerste versies en dat betekende ook dat de motorkap afweek (iets langer ook ?). Verder had het schuifdak geen ovaal binnenraampje en was de kist voorzien van een wat groter staartwiel, een buikraam in de romp maar geen vanghaak en daarom een iets langere ronde staartkegel. Wel hadden ze zelfdichtende brandstoftanks. Verder konden ze worden voorzien van vleugelbommenrekken voor 100 pond bommen. Men had ook extra bepantsering gewenst maar dit kon niet tijdig worden geleverd. Het richtvizier was ook erg eenvoudig met richt-ringen op de motorkap. Er volgden dan ook latere modificaties in het veld om diverse spullen aan te brengen indien ze beschikbaar gekomen waren. Maar de Brewster zou dan wel behoorlijk zwaarder worden.

De eerste 24 stuks (van het type B-339C) hadden de Wright GR1820-G105A motor van 1100 pk, de daarna volgende 48 toestellen (B-339D) zouden de krachtiger Wright -G205A motor krijgen met 1200 pk. De eerste aflevering begon maart 1941. Gereserveerde kenmerken nrs. B3-95 t/m B3-166. De ML-KNIL aanduiding B3-xxxx was voor Brewster.

(Het verhaal gaat dat 6 Brewsters van de eerste serie met kenmerken B3-162 t/m -166 werden achtergehouden in de Verenigde Staten omdat de Amerikanen wilden dat ze naar Suriname zouden gaan voor de verdediging. Die Nederlandse kolonie was belangrijk vanwege de bauxiet die nodig is voor geallieerde aluminiumproductie. Deze zes kisten werden vrijgegeven eind 1941, alsnog verscheept naar Indië maar kwamen te laat waarbij de transportschepen uitweken maart 1942 naar Australië).

Begin 1941 werden 20 extra stuks besteld van het type B-339-D13 (ofwel B-439, gereserveerde kenmerken B3-167 etc). Deze tweede versie zou worden voorzien van de R1820-G5 motor en zou daarom 25 cm langer zijn dan de standaard B-339 en zou ook een bewapening krijgen van vier 0.50 machinegeweren. Omdat de verovering door de Japanners van Indië zeer snel verliep kwamen deze extra kisten te laat. De schepen die onderweg waren naar Indië, de ms.Mapia met 4 stuks, ms.Sloterdijk met 10, ms.Tabian met 3 en ms.Tjibesar met 4 kisten, welken uit naar Australië. Deze kisten gingen naar de USAAF in Australië en een aantal naar de RAAF. De ML-KNIL heeft deze variant dus nooit kunnen gebruiken in Indië.

De Engelsen noemden dit toestel de Buffalo maar bij Nederlandse vliegers noemden het gewoon de Brewster. De Brewster was vrij wendbaar maar had een geringe klimsnelheid en lage maximale snelheid vergeleken met zijn Japanse tegenstanders. Zo gaf de bewapening van 12,7 mm mitrailleurs in de vleugel veel problemen.

In juni 1941 werd de eerste Brewster eenheid op Semplak op Java opgezet (waarbij de Curtiss Interceptors werd verplaatst naar andere eenheden). November 1941 waren 3 Afdelingen op Madiu en Semplak in Buitenzorg uitgerust met zeker 45 toestellen. Bij deTD op Maospati waren er nog zo'n 25 Brewsters in opbouw of reparatie en december 1941 waren er waarschijnlijk 62 beschikbaar. Problemen waren er om tijdig vliegers op te leiden en men zette dan ook een vliegopleiding op. In Singapore zelf hadden de Engelsen hun eigen Buffalo's maar de ML-KNIL had ook vliegers en 9 ML-KNIL Brewsters gezonden naar Singapore voor de verdediging aldaar. Al snel daarna voerde Japan de oorlog naar de regio met een aanval op Maleisië begin december 1941. (Het schijnt dat ook RAF-vliegers op Java aanwezig met de Brewsters hebben gevlogen).

Begin december volgt de Japanse aanval op Noord-Borneo bij Kuching waar ook een vliegveld was. De ML-KNIL had ook een veld bij Sinkawang (West-Borneo) maar dat moest al snel ontruimd worden. Eind december 1941 landden de Japanners op Oost-Borneo met als doel het oliegebied Tarakan en de Brewsters voeren patrouilles uit maar lijden zware verliezen. Rond 23 januari volgt de Japanse aanval op Balkikpapan en ook daar voeren Brewsters aanvallen uit samen met de Martin bommenwerpers vanaf het geheime ML-vliegveld Samarinda II op Oost-Borneo. Het veld werd ontdekt en aangevallen waarbij later ook op het ML-vliegveld Oelin de ML-KNIL grote verliezen lijdt. Japan heeft nu de meeste buitengewesten in handen.

In februari 1942 begon de Japanse aanval op het cruciale eiland Java, te beginnen met luchtaanvallen en het Japanse luchtoverwicht is groot. In februari verdedigen een klein aantal Brewsters nog hoofdstad Batavia op West-Java. Op 1 maart doen de Japanners een verrassingsaanval op het ML-vliegveld Kalidjati. Begin maart 1942 was de laatste Brewster inzet van een kleine aantal kisten dat nog beschikbaar was vanuit Andir nabij Bandoeng o.a voor aanvallen op de Japanse kustlandingen en luchtgevechten.

Op 8 maart 1942 was de capitulatie-overgave van Indië aan de Jappen. Een aantal Brewsters vielen in Japanse handen op Andir en aantal (4 ?) kisten werden naar Japan overgebracht voor testen op Tachikawa.


brewster buffalo hb archive

Foto: Collectie H.G. Berfelo (used with permission)


ML-KNIL Brewster, waarschijnlijk met een test gun camera voor het windscherm en het buikraam is ook te zien. Foto: Archief Ministerie van Defensie (used with permission)


Foto: Defensie voorlichtings-Centrum / Ministerie van Defensie (used with permission)

brewster buffalo lvk 1

Foto uit collectie Afd.LuchtvaartKennis (used with permission)


 

Registratiegegevens Brewster ML-KNIL : (B-3... = Brewster Fighter)
Registratie Constructienr. Datum in dienst Datum uit dienst Opmerkingen
B3-95 9-3-1942 B-339C; Na de capitulatie in Japanse handen gevallen
B3-96 17-01-1942 B-339C; In slecht weer tegen een berg gevlogen.
B3-97 B-339C;
B3-98 9-02-1942 B-339C; Noodlanding na luchtgevecht; afgeschreven
B3-99 07-01-1942 B-339C; Tijdens landing op Kallang zwaar beschadigd en afgeschreven
B3-100 12-01-1942 B-339C; Neergeschoten boven Singapore ( Andir 19-02-1942 ?? )
B3-101 B-339C;
B3-102 B-339C;
B3-103 15-01-1942 B-339C; Neergeschoten boven Singapore
B3-104 B-339C;
B3-105 15-01-1942 B-339C; Na motorstoring op zee geland.
B3-106 B-339C;
B3-107 B-339C; er is ook replica gemaakt voor het MLM, zie opmerking
B3-108 06-01-1942 B-339C; Neergestort tijdens start van Palembang I
B3-109 B-339C;
B3-110 B-339C;
B3-111 B-339C;
B3-112 B-339C;
B3-113 28-11-1942 B-339C; botsing Semplak
B3-114 9-3-1942 B-339C; Na de capitulatie in Japanse handen gevallen; toestel was reeds gekannibaliseerd
B3-115 23-01-1942 Vermist na aanval op Japanse vloot
B3-116 B-339C;
B3-117 B-339C;
B3-118 B-339C;
B3-119 314 B-339D; ook met RAAF markings
B3-120 B-339D;
B3-121 B-339D;
B3-122 19-02-1942 B-339D; neergeschoten Andir
B3-123 B-339D;
B3-124 B-339D;
B3-125 B-339D;
B3-126 28-01-1942 B-339D; Verloren na aanval op vliegveld Samarinda II
B3-127 B-339D;
B3-128 B-339D;
B3-129 B-339D;
B3-130 B-339D;
B3-131 B-339D;
B3-132 B-339D;
B3-133 B-339D;
B3-134 B-339D;
B3-135 B-339D;
B3-136 B-339D;
B3-137 B-339D;
B3-138 B-339D;
B3-139 B-339D;
B3-140 B-339D;
B3-141 B-339D;
B3-142 B-339D;
B3-143 B-339D;
B3-144 B-339D;
B3-145 B-339D;
B3-146 B-339D;
B3-147 B-339D;
B3-148 B-339D;
B3-149 B-339D;
B3-150 B-339D;
B3-151 B-339D;
B3-152 B-339D;
B3-153 B-339D;
B3-154 B-339D;
B3-155 B-339D;
B3-156 B-339D;
B3-157 B-339D;
B3-158 B-339D;
B3-159 28-01-1942 B-339D; Verloren na aanval op vliegveld Samarinda II
B3-160 B-339D;
B3-161 B-339D; in USA achtergehouden; te laat voor aflevering Indiëe en schip omgeleid naar USAAF Australië
B3-162 384 ? B-339D; in USA achtergehouden; te laat voor aflevering Indiëe en schip omgeleid naar USAAF Australië
B3-163 B-339D; in USA achtergehouden; te laat voor aflevering Indiëe en schip omgeleid naar USAAF Australië
B3-164 B-339D; in USA achtergehouden; te laat voor aflevering Indiëe en schip omgeleid naar USAAF Australië
B3-165 B-339D; in USA achtergehouden; te laat voor aflevering Indiëe en schip omgeleid naar USAAF Australië
B3-166 388 ? B-339D; in USA achtergehouden; te laat voor aflevering Indiëe en schip omgeleid naar USAAF Australië

 Bronnen o.a. [B38] Indie.Strijd, [B39] Mil.Indië, [W12] Heyman art.

Kisten van het subtype B-439 met kenmerken  B3-167 t/m 186 niet op tijd afgeleverd en direct naar USAAF / RAAF in Australië gegaan. Onderdelen van twee Nederlandse toestellen, B3-174 en de B3-178 in het Aviodrome? 

Opmerking: de B3-107 is een replica gemaakt voor het MLM (nu NMM Soesterberg).

 

De inhoud voor het eerst opgesteld door M. de Vreeze en W. Jonker zomer 2004 (op oude IPMS website)