IPMS Nederland - De Havilland DH-9

: Laatste update: 12 maart 2018; 1917

Fabriek	"de Havilland "
Vliegtuig
Type-aanduiding	DH.9
Cat 1 , 5 -- totaal 59 stuks	Airco, Aircraft Manufacturing Company en anderen

DH.9 met PUMA motor

Informatie:

Britse verkenner/ dag bommenwerper ontworpen door De Havilland met een groter vliegbereik dan de DH.4. Het gebruikte vele componenten van de DH.4 maar de romp werd behoorlijk anders. De piloot zat meer naar achteren en het had meer stroomlijn voor de nieuwe motor. Het type kwam beschikbaar eind 1917 met eerst een BHP motor maar er waren enorme problemen met de motor. Vervolgens werd de Puma motor toegepast maar deze was zeer onbetrouwbaar en leverde niet het beloofde vermogen van 300 pk, maar eerder varierend van 230 - 290 pk. De toestellen met de Puma motor hadden veel te weinig vermogen voor hun taak en waren herkenbaar aan de "ronde voorkant" motorkap. Ook werden later toegepast andere motoren, o.a. Fiat A12 250 pk, Liberty 12A 400 pk en later de Napier Lion 430 pk.

Al waren er tijdens de Eerste Wereldoorlog grote verliezen en voldeed het type niet, de productie ging door en het type werd gebouwd in diverse fabrieken zoals Aircraft Manufacturing Co. (AMC), Alliance Aeroplane Co., Berwick, Mann & Egerton, National Aircraft Factory, Shorts, Vulcan Motor & Engineering, Waring & Willow, Weir ltd., Wells, Westland, Whitehead aircraft works. Deze Engelse fabrieken bouwden er meer dan 2500 in de periode 1917 - 1918.

Na de eerste wereldoorlog met de wapenstilstand in 1918 werd het type nog steeds gebouwd maar met veel verbeteringen. De DH-9A had de 350hp Rolls Royce Eagle VIII motor met een "hoekige motorkap", sterkere constructie en een grotere spanwijdte. ( deze ook gebouwd door Westland). De DH-9C was een civiel transport versie met een overkapping daar waar de achterste schutter zat, DH-9J was een trainer en er was ook een ambulance versie. Ook in Nederlands Indie werd het type gebouwd in Andir bij Bandoeng (zie Cat 5.).

Enige gegevens:

Spanwijdte: 12,94 m
Lengte 9,37 m (versies Lion 9,39 m / Liberty 9,14 m)
Leeggewicht: 1012 kg
Max. gewicht: 1723 kg

LVA variant met Armstrong Siddeley Puma motor met 230 pk
Max snelheid: circa 175 km/u
2 bemanningsleden
Vliegduur: 5 uur
200 kg bommen
1 vaste Vickers 0.303 + soms 1 flexibele Lewis gun 0.303" op een "scarfring"

Literatuur:
Airco DH9	J.M. Bruce	Windsock Datafile 72	1998
Argus Books Profile 3	Argus	pag 15	1989
DH-9		Squadron signal In action no. 1164
KLu vliegtuigen	Schoenmaker en Postma	De Alk	1987
De Havilland DH-9	Cooksley	Squadron signal publications no 164	1996

Websites:

http://wingnutwings.com/ww/product?productid=3105

FOTO GALERIJ:

Deze inhoud op deze pagina werd voor het eerst opgesteld zomer 2004 door M.de Vreeze

: Laatste update: 06 oktober 2021; 2143

Categorie 1. LvA

10 stuks in gebruik bij LvA, periode 1918-1920;
kenmerken H-433, 434, 437, 438, 439, 441, 442, 443, 444, 446

De eerste van waarschijnlijk 11 toestellen kwamen in 1918 terecht in Nederland door diverse oorlogsomstandigheden. Er zijn er waarschijnlijk 3 ook ingezet in die begin tijd door de LvA terwijl er vijf stuks werden gereed gemaakt. Ze waren voorzien van een zwakke Puma 200 pk motor. (Vele De Havilland toestellen werden ook door de Engelse Airco / AMC fabriek gebouwd).

De eerste DH-9 van het RAF no.211 squadron landde 27 juni 1918 bij Breskens na te zijn geraakt door Duitse Flak. Geïnterneerd en kreeg LvA registratie H433.

Er volgden nog meer kisten die geïnterneerd werden (zie tabel). Er is weinig bekend of de LvA er echt mee vloog. Na de oorlog gingen de meeste kisten maart 1920 weer "retour" naar de RAF in Engeland. (de H-433 is in 1920 te zijn aangeboden door de Britten aan "Departement Koloniën", dat werd geaccepteerd en het bleef op Soesterberg).

De LvA bouwde ook zelf aan de hand van een DH-9 een variant, de "Vreeburg DH-9"; deze weken af aan details o.a ailerons en andere koelradiator. Ook in Nederlands Indië werden na de oorlog DH.9 kisten in eigen regie gebouwd (zie Cat.5)

dehavilland-dh9-2-mindef-ar

Geïnterneerde RAF 211 squadron kist met no. B7620 gebouwd door Westland. Werd in LvA de "H-433" met waarschijnlijk ook een oranje richtingsroer en staartfin; onder de "433" een overgeschilderde A van RAF no.211 squadron. Op de rompneus zaten nog de Engelse "oog" markeringen en de A marking stond ook nog onderop de romp.
Foto: Archief Ministerie van Defensie (used with permission)

Registratiegegevens LVA:
Registratie	Constructienummer	Datum landing Nederlands gebied	Datum uit dienst	RAF-serial	Opmerkingen
deH-433		27/06/1918	maart 1925	B7620	Gebouwd door Westland met Puma motor. Beschoten 27-6-1918 bij Brugge en vervolgens landing bij Breskens van RAF no.211 squadron kist met "A" code; aangekocht 1920 en ook voor opleiding KNIL vliegers op Soesterberg; later naar KLM.
deH-434		29/06/1918	1920	C1211	Weir gebouwde kist; landing bij Breskens; maart 1920 terug naar RAF
n.v.t		25/07/1918	-	D2781	Shorts gebouwde kist; kist van RAF no.211 squadron letter code "M"; na geraakt te zijn boven Zeebrugge landing bij Groede; "M" code van RAF no.211 squadron; het werd vervoerd naar Soesterberg alsmede de motor; waarschijnlijk nooit officieel in LvA dienst
deH-437		31/07/1918	1920	D5717	Waring & Gillow gebouwde kist; landing bij Biggekerke na door Flak te zijn geraakt; LvA regi niet helemaal zeker; maart 1920 terug naar RAF
deH-438		16/08/1918	1920	B7623	Westland gebouwde kist; landing bij Koudekerke van RAF no.211 squadron met code "L"; LvA regi niet zeker; 1919 beschadigd bij landing bij Laren; maart 1920 terug naar RAF
deH-439		25/08/1918	1920	D7204	Westland gebouwde kist; vloog bij RAF no.211 squadron met letter "J"; landing bij Zuidzande in Zeeuws Vlaanderen; zwaar beschadigd; maart 1920 terug naar RAF
deH-441		05/09/1918	1920	C1294	Weir gebouwd; van RAF no.218 squadron; landing bij Vrouwenpolder na te zijn aangeschoten; zwaar beschadigd; maart 1920 terug naar RAF
deH-442		15/09/1918	1920	D7336	Berwick gebouwde kist; landing bij Kerkwerve/ Zierikzee; vloog bij RAF no.108 squadron; waarschijnlijk maart 1920 terug naar RAF
deH-443		15/09/1918	1920	D1733	Mann Egerton gebouwde kist; vloog bij RAF no.108 squadron; zwaar beschadigd bij landing bij Cadzand; maart 1920 terug naar RAF
deH-444		24/09/1918	1920	D3251	AMC gebouwde kist; landing zonder schade bij Breskens; vloog bij RAF no.211 squadron met letter code "E"; waarschijnlijk maart 1920 terug naar RAF
deH-446		26/09/1918	1920	D3271	AMC gebouwde kist; vloog bij RAF no.218 squadron; landing bij Vlissingen op strand na geraakt te zijn door Duitse Flak; maart 1920 terug naar RAF maar motor bleef bij de LvA.

Bronnen o.a [B17] Vlucht.tijd , [B33] Intern.WO1

Een aantal niet vermeldde DH-9 kisten landden of crashten tijdens de Eerste Wereldoorlog ook op Nederlandse bodem maar waren te zwaar beschadigd of werden na landing door de bemanning in brand gestoken om ooit in LvA dienst gesteld te worden. Na de Wapenstilstand van 11-11-1918 om 11.00 uur landde nog wel eens een toestel op Nederlands gebied. Zoals op 4-1-1919 een DH-9 "C6153" bij Sommelsdijk op Goeree-Overflakkee. Op 2-3-1919 nog een kist met nr "E9001" van RAF. no 206 squadron bij Oss.

Zie voor de "Vreeburg DH-9" de Categorie 5....

De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)

: Laatste update: 10 maart 2018; 1556

Foto Selectie uit de Beeldbank NIMH van Defensie die voor plastic modelbouwers handig kunnen zijn. (gefaciliteerd en beschikbaar gesteld middels insluitlinkjes door het instituut NIMH) :

DH.9 , D3271 van RAF No. 218 Sq. te Vlissingen, 26 sept. 1918. Geinterneerd, werd "deH-446", Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Nog een foto van de "D3271", Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

DH.9 , D1733 "G" van RAF No. 211 Sq. te Cadzand, 15 sept. 1918. Ziet er wel erg gekraakt uit. Was dit de latere "deH-443"?. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

DH.9 , B7620 "A" van RAF No. 211 Sq. te Breskens op 27 juni 1918. Werd "deH-433". Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Nog een foto van de B7620, grappig zijn de ogen naast de propeller. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

DH.9 , D2781 "M" van RAF No. 211 Sq. te Groede op 25 juli 1918. Waarschijnlijk nooit in dienst en dus ook geen LvA registratie. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

: Laatste update: 07 oktober 2021; 2064

Cat 5. LA-KNIL

Ook voor Nederlands Indië werden aan het eind van de Eerste Wereldoorlog in mei 1919 diverse vliegtuigen aangekocht voor de militaire luchtvaart sectie Vlieg Afdeeling van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (zgn. KNIL). Er werden 24 toestellen gekocht. De Havilland DH-9 toestellen kwamen uit Engelse "surplus" oorlogsvoorraden van de Eerste Wereldoorlog. Ze werden verscheept (met een partij andere kisten) naar Indië, waar ze augustus 1919 arriveerden. In 1921 werd het 1e escadrille opgericht in Indië.

Er waren behoorlijk wat problemen en de "surplus" toestellen waren vaak op en in eerste instantie niet geschikt voor de tropen. Vlogen o.a. vanaf Kalidjati vanwege de vliegschool. De Militaire Luchtvaart had later in Indië op een gegeven moment maar meer dan 26 DH-9's. Uiteindelijk voldeden deze kisten wel en ze werden voor allerhande taken ingezet.

Zo werden 2 kisten verbouwd voor ambulance taken en als zodanig ingezet met extra aanduiding "A" (H-115 A en H-117 A). Ook werden een aantal gebruikt als fotovliegtuig en de extra registratieaanduiding "F".

Het veld Andir nabij Bandoeng was maart 1922 gereedgekomen.

Vanaf 1924 werden 12 toestellen van dit type door eigenbouw aangepast en gefabriceerd in Indië (op basis van het in Nederland aangepaste "Vreeburg" concept), eerst op Andir, later op Soekamiskin. Dit op initiatief van de Technische Dienst (die dat ook voor de Avro 504 AL had doorgevoerd). Deze DH-9's werden aangeduid met "HL" en hadden een triplex romp bekleding. Deze kisten kregen de registratie HL-137 t/m 148 en de eerste eigenbouw DH.9 vloog oktober 1925. Ze waren voorzien van Puma motoren.

Enige toestellen kregen vanaf 1931 een Wasp jr motor en werden "HW" genoemd.

De jaren dertig werd er flink bezuinigd en de toestellen die dat nog konden vlogen tot maar liefst 1938 in Indië.

dehavilland-dh9-mindef-author

DH-9, let op de modificatie met naar beneden geknikte uitlaat. Foto: Defensie voorlichtings-Centrum / Ministerie van Defensie (used with permission)

dehav-dh9-mdv7

Kisten onderweg naar een vliegshow op Java. Op de achtergrond vliegt de Vickers Viking amfibie. Foto: Collectie M. de Vreeze (used with permission)

dehavilland dh9 lvk 1

Op Andir tijdens oppikken bericht. Foto uit en met dank aan de collectie Afd.LuchtvaartKennis voor leden (used with permission)

dehavilland dh9 lvk 2

Foto uit collectie Afd.LuchtvaartKennis (used with permission)

Registratiegegevens ML-KNIL:
Registratie	Constructienr.	Datum in dienst	Datum uit dienst	Opmerkingen
H-101		1919 ?		ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-102				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-103				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-104				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-105				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-106				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-107				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-108				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-109				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-110				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-111				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-112				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-113				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-114				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-115				ter plaatse geassembleerd na aankomst; in 1925 verbouwd tot H-115A Ambulance kist
H-116				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-117				ter plaatse geassembleerd na aankomst; in 1925 verbouwd tot H-117A Ambulance kist
H-118				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-119				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-120				ter plaatse geassembleerd na aankomst ; ook als foto kist H-120F genoemd "foto haring"
H-121				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-122				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-123				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-124				ter plaatse geassembleerd na aankomst; ook verbouwd als foto kist met registratie H-124F
H-125				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-126				ter plaatse geassembleerd na aankomst
H-127 ?
H-128 ?
H-129 ?				ook als radio kist H-129R
H-130 ?				ook als foto kist als H-130F en radio kist H-130R
HL-137		oktober 1925		Eigenbouw met Puma, eerste proto
HL-138 ??				Eigenbouw met Puma
HL-140				Eigenbouw met Puma
HL-141				Eigenbouw met Puma; vanaf 1931 met Wasp motor als HW-141F
HL-142				Eigenbouw met Puma
HL-143				Eigenbouw met Puma
HL-144				Eigenbouw met Puma
HL-145				Eigenbouw met Puma
HL-146				Eigenbouw met Puma
HL-147				Eigenbouw met Puma
HL-148				Eigenbouw met Puma
HL-149 ??				Eigenbouw met Puma

Bronnen o.a. [B15] Luchtv.Indie , [B5] Luchtv.kennis 2009-4 over ambulance kisten,

Wie heeft meer detail info? Uw bijdrage is welkom, gebruik dan het NedMil contactformulier

De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)

: Laatste update: 10 maart 2018; 1633

Foto Selectie uit de Beeldbank NIMH van Defensie die voor plastic modelbouwers handig kunnen zijn. (gefaciliteerd en beschikbaar gesteld middels insluitlinkjes door het instituut NIMH) :

Ml-KNIL kist, Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Kist H-102 op Kalidjati, 1920, Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Wederom op Kalidjati 1920, Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

In Indië, Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

: Laatste update: 28 april 2023; 2059

MODELBOUW DH-9

Modellen (type)	? nooit gezien @ moeilijk te vinden	? never seen @ hard to find
1/72	1/48	1/32
AZ Model/ KP Ardpol (resin) Classic Plane (resin) CMR Czech (resin) Maquette MBC/Classic Plane (resin) BlueRider + Airfix DH-4 Merlin Classic Plane (vacu)**	Roden	Wingnut Wings (AMC DH-9 kit 32035 met daarin Puma motor)

> beste aanbevolen model staat steeds eerst bovenaan; modellen achter elkaar genoemd zijn gebaseerd op dezelfde mal; (best kit listed first).

BOXART

.

Kleurenschema: (kijk in kleurentabel voor modelbouwkleuren)
Schema	Algemeen	Kleur boven- en zijkanten	Kleur onderzijde	Details	Opmerkingen
(1)		< K150 ? > linnen vleugels < > groene romp	< > linnen vleugels	6 bollen vleugels 2 bollen romp zijkant	waarschijnlijk ook een oranje richtingsroer
(2a)		<K194> PC-10 khaki	<K194> PC-10 khaki		RAF kleur afwerking in Indië bij de Vlieg Afdeeling LA-KNIL; soms ook NIVO green; rozetten en rood-wit-blauw richtingsroer.
(2b)		"wit"	"wit"	geen rozetten	de later verbouwde ambulance kisten** bij LA-KNIL in Indië wit met rode kruizen; rood-wit-blauw richtingsroer.

** Opmerking: er is ook een Classic Plane-Ludemann DH-9 in de ambulance versie op 1/72 van de LA-KNIL

De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)

DeHavilland DH-9

INFO De Havilland DH-9 (Airco)

1. LvA De Havilland (Airco) DH-9

1. LvA De Havilland (Airco) DH-9 (foto bijlage)

5. LA-KNIL De Havilland DH-9

5. LA-KNIL De Havilland DH-9 (foto bijlage)

Modelbouw DH-9