Cat 2. LvA / ML
LvA / ML (geheten wapen der "Militaire Luchtvaart" vanaf juli 1939)
De LvA nam 36 stuks uiteindelijk af, kenmerken : 212 t/m 247
Aflevering Fokker D.XXI (D.21) voor de LvA van juli 1938 t/m april 1939. Hadden een Bristol Mercury VIII motor van 830 pk. De kisten werden positief ontvangen door de LvA vliegers. Tot eind 1939 zat er nog geen radio in de kisten en geleidelijk werden ze voorzien van Goertz vizieren (de pijp voor de cockpit.). De toestellen wisselden nogal eens van Jacht Vliegtuig afdeling JaVa;
------------------------
Bijgaand een bijdrage van H.G Berfelo omtrent de Fokker D.XXI in mei 1940:
" De 28 gevechtgerede Fokker D.XXI's zijn verdeeld over de 1e JaVa op De Kooy bij Den Helder, de 2e JaVa op Schiphol en de 1e Afdeling van de Jachtgroep Veldleger op Ypenburg. Op De Kooy staan elf D.XXI's. Ze zijn ingedeeld in drie patrouilles van 3 en één patrouille van 2. Alleen de toestellen van de patrouillecommandanten hebben radio aan boord, zodat onderlinge communicatie niet mogelijk is.
Alle Fokker D.XXI's van de 1e JaVa krijgen om ca. 04.00 uur opdracht op te stijgen. Eén toestel achtervolgt een Heinkel, maar wordt bij Wassenaarse Slag neergeschoten. Een andere schiet bij Noordwijkerhout een Ju-88 neer. Tijdens de landing van drie D.XXI's vallen plotseling negen Messerschmitt Bf-109's aan. Een D.XXI wordt tijdens de landing in brand geschoten de andere twee maken een doorstart. Er ontstaat nu een fel gevecht tussen zeven Nederlandse en negen Duitse vliegtuigen. Een D.XXI schiet de motor van een Bf-109 stuk waardoor deze een noodlanding moet maken. Twee andere D.XXI's schieten beide een Bf-109 neer. Eén toestel weet een Messerschmitt zodanig te beschadigen dat die in het Wieringermeer stort. De resterende negen D.XXI's landen weer op De Kooy. Ze zijn alle beschadigd; vijf zelfs zwaar. Twee worden kort daarop bij een beschieting door Messerschmitt Bf -109's en Me-110's vernietigd. Nadat vier Fokker D.XXI's zijn gerepareerd, gooien Messerschmitt Me-110's brandbommen uit. Daarbij gaat er één verloren en worden zes andere zwaar beschadigd. Het restant van de 1e JaVa wordt met wat van de 2e JaVa (Schiphol) is overgebleven, samengevoegd op het hulpvliegveld Buiksloot bij Tuindorp-Oostzaan boven Amsterdam.
De 2e JaVa is gestationeerd op Schiphol en beschikt over negen gevechtsgerede Fokker D.XXI's. Ze starten tijdens het bombardement van 03.58 uur. Eén toestel moet direct noodlanden bij Zwaagdijk en kan niet meer worden ingezet. Er wordt een Ju-88 neergeschoten en andere Duitse toestellen aangevallen. Vijf D.XXI's landen op Ruigenhoek mabij Noordwijkerhout, waar men in eerste instantie nog niet op de hoogte was van de oorlogstoestand. De vijf worden op patrouille gestuurd en vallen een Ju-52 transportvliegtuig aan die moet noodlanden bij Stolwijk. Een D.XXI wordt bij Oudekerk aan den IJssel aangevallen en stort neer in de Hollandse IJssel. Twee toestellen landen weer op Schiphol, de anderen in Ruigenhoek. Vandaar uit starten ze voor een patrouillevlucht naar Katwijk, waar ze hun mitrailleurs leegschieten op Duitse vliegtuigen die op het strand zijn geland. Daarna keren ook zij terug op Schiphol. Aan het eind van de morgen zijn zes toestellen weer in orde. Er landt een Fokker D.XXI die is uitgeweken van Ypenburg. Zes D.XXI's escorteren drie Fokker T.V's naar Waalhaven. Daar worden ze opgevangen door negen Messerschmitt Bf-109's en er ontstaat een verward gevecht. Een D.XXI wordt neergeschoten, een andere schiet op een gelande Ju-52, raakt daarbij een Messerschmitt Bf-109, die neerstort bij Oud Beijerland. Deze landt daarna behouden op Schiphol, waar inmiddels een andere D.XXI onherstelbaar is beschadigd. De zes overgebleven D.XXI's zullen worden verenigd met die van de 1e JaVa op het hulpvliegveld Buiksloot. De 1e en de 2e JaVa opereren nu gezamenlijk en beschikken over acht Fokker D.XXI's.
Op het vliegpark Ypenburg bij Den Haag zijn negen Fokker D.XXI's van de 1e Afdeling van de Jachtgroep Veldleger gestationeerd. Als om ca. 04.00 uur Duitse toestellen naderen, stijgen acht gevechtsgerede Fokker D.XXI toestellen op. Ze vliegen in twee patrouilles van drie en één patrouille van twee. De formaties worden echter door de Duitsers uit elkaar gejaagd en dan gaat ieder voor zich tot de aanval over. Een D.XXI zet de aanval in, maar kampt met blokkerende boordwapens. Hij vliegt westwaarts, wordt zelf aangevallen en maakt een noodlanding bij Monster. Een Ju-52 wordt bij Den Haag neergeschoten. Dan raken brandstof en munitie op en de D.XXI landt op Ruigenhoek. Perslucht voor zijn boordwapens is er echter niet. Met onherstelbare mitrailleurs stijgt het toestel weer op, maar wordt bij Valkenburg aangevallen door vijf Messerschmitt Me-110's. Het toestel stort neer bij Den Deyl. Een andere D.XXI schiet een jager neer en landt voor brandstof en munitie op het ontredderde Ypenburg. Kort daarna wordt het toestel in brand geschoten. Ook valt op Ypenburg een achtergebleven onbewapende D.XXI ten prooi aan het Duitse mitrailleurvuur. Eén D.XXI heeft vier weigerende boordwapens. Het toestel landt en de vlieger stijgt op weer op met een ander toestel. Later zet hij het onbeschadigde toestel zonder brandstof en munitie neer op het Kijkduinse strand waar het door Duitse jagers wordt vernield. Eén toestel neemt deel aan de strijd tot zijn brandstof opraakt en zet dan koers naar Schiphol. Bij De Kaag schiet de D.XXI een Duitse Dornier Do-17 neer maar loopt daarbij motorstoring op. In glijvlucht landt de Fokker D.XXI op Schiphol waar het wordt ingedeeld bij de 2e JaVa. Een nog tijdens het bombardement gerepareerde D.XXI ontsnapt bij de start op enkele meters aan een inslaande bom. De vlieger raakt bij een luchtgevecht boven Delft gewond en moet het toestel verlaten. Het toestel stort neer bij Pijnacker. Nadat een D.XXI een Duitser heeft neergeschoten landt het toestel zonder brandstof en munitie op Ockenburg waar het bij een Duitse aanval wordt beschadigd. Een tweede D.XXI die deel nam aan de gevechten landt dan ook op Ockenburg. Deze kan er evenmin meer wegkomen. Voornamelijk als gevolg van brandstof- en munitiegebrek houdt de 1e Afdeling van de Jachtgroep Veldleger na anderhalf uur op te bestaan.
Op 11 mei opereren de 1e en de 2e JaVa gezamenlijk en beschikken over acht Fokker D.XXI's. Op 11 mei zullen drie Fokker D.XXI's een tweetal Fokker C.V's escorteren naar Ede/Arnhem. Er ontstaat echter een misverstand en ze keren naar Buiksloot terug. Daar landen nog drie Fokker D.XXI's die op De Kooy zijn gerepareerd. Drie andere Fokker D.XXI's escorteren Fokker T.V's naar Rotterdam voor het bombarderen van de Maasbrug. De toestellen keren behouden terug. Opnieuw escorteren drie Fokker D.XXI's twee Fokker C.V's naar Ede/Arnhem en ook deze vliegtuigen keren behouden terug.
De eerste poging om de Maasbrug in Rotterdam te bombarderen is mislukt. Vandaar dat men een tweede poging onderneemt, waarbij de bommenwerpers door drie Fokker D.XXI's worden geëscorteerd. Ze ontmoeten twaalf Messerschmitt Me-110's. Een D.XXI ontsnapt en landt veilig op Buiksloot. Een vlieger van een D.XXI besluit te springen. Hij gooit alvast de cockpitkap af die terechtkomt in de schroef van de Messerschmitt Me-110. Hij vliegt door een wolk en treft met zijn mitrailleurs een tweede Me-110. Daarna wordt hijzelf neergeschoten. Het toestel komt in de omgeving van Leiden terecht. Een D.XXI lokt zes Messerschmitt Me-110's bij de Fokker T.V's weg. Boven Moerkapelle schiet hij één vijandelijk vliegtuig neer en waarschijnlijk zelfs nog een tweede. Maar de vlieger is intussen zwaar gewond en landt op de weg Den Haag-Utrecht bij Zevenhuizen. Er zijn nog negen Fokker D.XXI's over op Buiksloot. 's Middags gaan twee Fokker D.XXI's op verkenning boven Amsterdam-West waar parachutisten zouden zijn geland. Er is geen parachutist te zien.
Op 12 mei escorteren drie Fokker D.XXI's twee Fokker C.V's naar Arnhem. Onderweg worden ze beschoten door eigen troepen. Als de toestellen weer landen, slaat er één over de kop en is onherstelbaar beschadigd. Drie Fokker D.XXI's begeleiden vier C.V's naar Rotterdam en Delft waar Duitse troepen moeten worden aangevallen. De actie verloopt niet volgens plan maar ze keren behouden op Buiksloot terug. Daar zijn ook twee nog op De Kooy gerepareerde Fokker D.XXI's geland.
In de namiddag krijgen zes Fokker D.XXI's opdracht om C.X's te escorteren bij een bombardementsvlucht naar Waalhaven en Feijenoord. Ook moeten de D.XXI's vijandelijke vliegtuigen in brand schieten die op Waalhaven zijn geland. De operatie wordt een succes en alle toestellen keren veilig terug. Later die middag begeleidt een andere D.XXI een Fokker T.V van Schiphol naar de Wonsstelling. Bij Medemblik worden ze echter de pas afgesneden door vijf Duitse toestellen waarna de Nederlandse vliegtuigen terugkeren. Op 13 mei escorteren vijf Fokker D.XXI's een viertal C.X's voor een aanval in de omgeving van Wageningen. Daarbij openen eigen troepen herhaaldelijk het vuur op de toestellen. In de late ochtend wordt het bombardement bij de Grebbeberg herhaald door vier Fokker C.X's die worden begeleid door vijf D.XXI's.
In de nacht van 13 op 14 mei komt de opdracht het hulpvliegveld Buiksloot te vernielen en te verlaten; alles moet naar Schiphol. Maar eerst moeten vijf Fokker D.XXI's de terugtocht dekken van het Veldleger dat de Grebbelinie heeft ontruimd. Ze worden daarbij opnieuw lang beschoten door eigen troepen. Eén toestel wordt geraakt en maakt een noodlanding bij Vleuten. De overige landen volgens opdracht op Schiphol. Door de vele reparaties raakt het materieel snel versleten; de overmacht is te groot.
Er wordt een lijst samengesteld met namen van mogelijke 'Engelandvaarders'. Vijf Fokker D.XXI's maken toch nog een patrouillevlucht. Onderweg zien ze geen enkel vijandelijk vliegtuig en alle keren behouden terug. De toestellen worden gereed gemaakt voor een volgende trip. Maar er is vrijwel geen munitie meer. De overgebleven negen D.XXI's worden niet meer ingezet. "
Na het Duitse terreur bombardement van Rotterdam capituleerde Nederland 14 mei 16.50 uur. Om 19.00 uur wordt de overgave breder bekend. Oversteken van vliegers naar Engeland wordt strikt verboden. Het zou in strijd zijn met de capitulatievoorwaarden. Negen D.XXI toestellen op Schiphol worden vernietigd door eigen personeel. Zes kisten die veelal niet operationeel waren vielen toch nog in Duitse handen. (Een aantal werd zelfs ingezet bij testvluchten in Duitsland, o.a. op Rechlin en Jever).
Foto uit collectie Afd.LuchtvaartKennis (used with permission)
Cockpit D.XXI . Foto: Collectie M.de Vreeze (used with permission)
Artikel uit een oude Flight sept 1938 [W7] over een nieuwe hoogterecord. Collectie M.de Vreeze (used with permission)
Registratiegegevens LvA Fokker D.XXI:
|
|||||
Registratie
|
Constructie-nummer
|
Datum in dienst
|
Datum uit dienst
|
Opmerkingen
|
|
212
|
5485
|
22-07-1938
|
14-05-1940
|
Eerste vlucht op 26-05-1938, beproevingen. Eerste LVA productie kist met een Bristol Mercury VIII motor van 830 pk. Was in mei 1940 voorzien van radio en stond gestationeerd op Ypenburg. Maakte zes oorlogsvluchten en is bij de capitulatie op Schiphol verbrand.
|
|
213
|
5486
|
22-07-1938
|
11-05-1940
|
2 JaVa Schiphol; neergeschoten bij Waddinxveen door Bf110 en noodlanding Zevenhuizen
|
|
214
|
5487
|
12-08-1938
|
10-05-1940
|
1 Java De Kooy. Steeg op 10 mei op en vocht met aantal Me-109's. Kreeg stukgeschoten wiel. Er werd besloten om het te slopen om de overige D-XXI's in de lucht te houden. Werd in hangar 'Zuid' op De Kooy geplaatst. Bij bombardement in de middag van 10 mei 1940 vernield.
|
|
215
|
5488
|
26-08-1938
|
10-05-1940
|
JaVa Schiphol; noodlanding strand Kijkduin en in brand geschoten
|
|
216
|
5489
|
26-08-1938
|
10-05-1940
|
bij Den Deyl Wassenaar neergeschoten
|
|
217
|
5490
|
09-09-1938
|
mei 1940
|
gestrand op Ockenburg en buitgemaakt; door Duitsers juni 1940 proefgevlogen en later getest op Rechlin (D)
|
|
218
|
5491
|
09-09-1938
|
12-05-1940
|
2 JaVa; 1 Java De Kooy; beschadigd landing op Buiksloot, vernield
|
|
219
|
5492
|
16-09-1938
|
14-05-1940
|
1 Java De Kooy; met opzet verbrand Schiphol
|
|
220
|
5493
|
28-09-1938
|
mei 1940
|
2 JaVa, Duitse oorlogsbuit en gesloopt voor onderdelen
|
|
221
|
5494
|
30-09-1938
|
14-05-1940
|
2 en 1 Java De Kooy; met opzet verbrand Schiphol; zie opmerking
|
|
222
|
5495
|
03-10-1938
|
10-05-1940
|
neergeschoten boven het Westland bij Monster; noodlanding en vernield
|
|
223
|
5496
|
okt 1938
|
10-05-1940
|
2 en 1 Java De Kooy; neergeschoten bij Wassenaarse Slag
|
|
224
|
5497
|
okt 1938
|
14-05-1940
|
2 JaVa Schiphol; met opzet verbrand Schiphol
|
|
225
|
5498
|
okt 1938
|
11-05-1940
|
2 JaVa Schiphol; bij Ouderkerk neergeschoten
|
|
226
|
5499
|
11-11-1938
|
14-05-1940
|
3 JaVa en vliegschool Texel; vernield bij luchtaanval Texel/ De Vlijt
|
|
227
|
5500
|
11-11-1938
|
14-05-1940
|
3 JaVa; buitgemaakt, later gezien in Wurtz (D) in nep Franse kentekens!
|
|
228
|
5501
|
11-11-1938
|
10-05-1940
|
1 JaVa; achtergelaten bij aanval Ockenburg , Duitse oorlogsbuit
|
|
229
|
5502
|
12-11-1938
|
11-05-1940
|
1 en 2 JaVa Schiphol; door luchtafweer geraakt bij Nieuwkoop; onderdelen zijn geborgen en liggen in het Crash museum Aalsmeerderbrug
|
|
230
|
5503
|
12-01-1939
|
mei 1940
|
3 en 1 JaVa; Duitse oorlogsbuit Schiphol
|
|
231
|
5504
|
17-01-1939
|
mei 1940
|
3 JaVa en vliegschool; Duitse oorlogsbuit Texel; naar Brandenburg-Biest flugschule (D)
|
|
232
|
5505
|
12-01-1939
|
mei 1940
|
1 en 2 JaVa; was niet operationeel; Duitse oorlogsbuit Schiphol
|
|
233
|
5506
|
12-01-1939
|
10-05-1940
|
1 Java De Kooy, vernield aanval De Kooy, wellicht oorlogsbuit
|
|
234
|
5507
|
17-01-1939
|
10-05-1940
|
1 Java De Kooy; in brand geschoten op De Kooy
|
|
235
|
5508
|
18-02-1939
|
14-05-1940
|
2 JaVa Schiphol; opzettelijk verbrand Schiphol
|
|
236
|
5509
|
18-02-1939
|
14-05-1940
|
3 en 1, en 2 JaVa Schiphol; noodlanding Vleuten i.v.m motorstoring; opzettelijk verbrand.
|
|
237
|
5510
|
18-02-1939
|
22-11-1939
|
1 JaVa; ongeluk en neergestort Hillergersberg
|
|
238
|
5511
|
18-02-1939
|
10-05-1940
|
1, 3, en 2 JaVa Schiphol ; neergeschoten luchtgevecht bij Rotterdam
|
|
239
|
5512
|
14-03-1939
|
10-05-1940
|
3 en2 JaVa Schiphol ; diverse gevechten; op Schiphol verbrand
|
|
240
|
5513
|
14-03-1939
|
14-05-1940
|
1 JaVa op De Kooy; opzettelijk verbrand Schiphol
|
|
241
|
5514
|
14-03-1939
|
10-05-1940
|
1 JaVa op De Kooy; in brand geschoten bij landingDe Kooy
|
|
242
|
5515
|
23-03-1939
|
14-05-1940
|
3 en 1 JaVa op De Kooy; opzettelijk verbrand Schiphol
|
|
243
|
5516
|
23-03-1939
|
14-05-1940
|
2 JaVa; opzettelijk verbrand Schiphol
|
|
244
|
5517
|
03-04-1939
|
14-05-1940
|
1 JaVa op De Kooy; opzettelijk verbrand Schiphol
|
|
245
|
5518
|
03-04-1939
|
mei 1940
|
2 JaVa Schiphol ; noodlanding bij Zwaagdijk, Duitse oorlogsbuit
|
|
246
|
5519
|
11-04-1939
|
10-05-1940
|
1 JaVa; neergestort Delfgauw
|
|
247
|
5520
|
08-03-1939
|
10-05-1940
|
op Ypenburg in brand geschoten
|
|
FD-322
|
5416
|
--
|
feb 1942
|
Toestel besteld door ML-KNIL en naar Indie om te testen; vernietigd februari 1942 bij Japanse aanval op vliegveld Kali Djati ?
|
Bronnen o.a [B17] Vlucht.tijd , [B18] KLu.Vliegt., [B1] MIP 1987-2 1988-4 , [B35] Spinner 49 2013 , [B5] Luchtv.kennis 1989-5
Opmerking: in MLM stond sinds 1988 een replica in Lva kleuren als "221"; deze is van hout. Nu hangend aan het plafond in het nieuwe NMM in Soesterberg.
Verder is de "FD322" testgevlogen in jaren dertig in Indie bij de LA-KNIL.
Deze inhoud werd voor het eerst opgesteld door M. de Vreeze en H.G. Berfelo info zomer 2004 (op de oude IPMS website)