Laatste update: 12 maart 2018

1389

.

Informatie:

Beroemde Britse Hawker jager uit de slag om Engeland. Na specificatie F36/34 vloog eind 1935 een eerste prototype met een RR Merlin C motor van 1025pk. Het had prima prestaties en er volgden veel toestellen in diverse sub-types. De romp was staalbuis met linnen en deel plaatmateriaal en eerst  houten (maar later na 1939 metalen) vleugels. Tijdens de Battle of Britain waren zo'n 1700 Hurricanes in dienst bij de RAF.  

De Hurricane mk.2 had de Rolls Royce Merlin XX 1280 pk motor en had versterkingen ten opzichte van de mk.1.
 Spanwijdte: 12,19 m
 Lengte: 9,80 m
 Leeggewicht: 2500 mkg
 Maximum startgewicht: 3310 kg
 Maximum snelheid: 545 km/u op hoogte
 Bereik: 750 km
 8x 7,7mm mitrailleurs

.

FOTO GALERIJ:

Deze inhoud op deze pagina werd voor het eerst opgesteld zomer 2004 door M.de Vreeze

Laatste update: 08 augustus 2019

2819

Cat 5.  ML-KNIL / Indië  (RAF)

Hurricanes mk.2 's werden ingezet na assemblage op Java in februari 1942 door het ML-KNIL (en de lokale RAF) voor strijd tegen de Japanners.

(bijdrage van Wilko Jonker)

De Hurricane Mk.IIA was een interim productiemodel, met de nieuwe Merlin XX motor als aandrijving, maar nog met de oude vleugels van de Hurricane Mk.I, waarin standaard acht mitrailleurs zaten. Behalve een versterkte romp kreeg de II-serie nieuw ontworpen vleugelconfiguraties: om te beginnen een met twaalf 0.303-in. Browning mitrailleurs (de IIB) en een met vier 20 mm Oerlikon kanonnen, plus ophangpunten voor twee 250 of 500 ponds bommen (de IIC, zie de foto's op pag. 33). Verdere aanpassingen van romp, vleugels en bewapening resulteerden in de IID (twee 40 mm anti-tank kanonnen onder de vleugels en extra bepantsering) en IIE (spoedig als Mk.IV aangeduid, met 'universele' vleugel, geschikt voor verschillende soorten wapens tegen gronddoelen, inclusief raketten).
.
Opmerking: In de literatuur over de ML-Hurricanes kom je verschillende typen tegen: de auteur G.Casius heeft het over Hurricanes IIA, maar auteur P.C. Boer [B38] over Hurricanes IIB. Waarschijnlijk zijn beiden geleverd. Beiden vermelden wel dat de toestellen waren uitgerust met acht mitrailleurs, waarmee de vleugelvariant met kanonnen in elk geval is uitgesloten. Volgens M.Schep zijn, ter verbetering van de wendbaarheid van de toestellen, de vier buitenste mitrailleurs verwijderd. De toestellen waren afgeleverd met extra brandstoftanks voor in de vleugels, maar die zijn bij de assemblage in Indië zeer waarschijnlijk niet aangebracht.

 -------------------------------------------

Gebruik bij ML-KNIL
Met het oog op de Japanse oorlogsdreiging zocht de Nederlandse regering in ballingschap in 1940 en 1941 naar nieuwe jachtvliegtuigen voor de Militaire Luchtvaart van het KNIL. Voldoende om vijf nieuwe jachtvliegafdelingen mee te kunnen vormen. Op 11 augustus 1941 ondertekende ze een principeovereenkomst voor de levering van niet minder dan 100 Hurricanes Mk.II door de Canadian Car and Foundry Co. Ltd. te Fort Williams. In verband met de mogelijke aanschaf van 72 Bell P-39's, werd dit aantal tijdelijk teruggebracht tot 72 stuks. Op 5 januari 1942 zou de levering beginnen met vijftien toestellen per maand. Het definitieve contract werd op 29 november 1941 getekend, waarbij de aflevering zou starten in mei 1942. Uiteindelijk ging dat niet door omdat de Japanse opmars in het Verre Oosten de geallieerden alsnog verraste. Nederlands Indië capituleerde op 8 maart 1942. Maar de ML-KNIL heeft in de strijd wel gebruik gemaakt van een aantal Hurricanes Mk II, die oorspronkelijk voor de RAF in Singapore waren bestemd.
.
Aankomst op Java.
De Hurricanes, in totaal 39 stuks, arriveerden op 4 februari 1942 met het transportschip HMS Athene in de haven Tandjong Priok bij Batavia. De aangekomen kisten zijn geassembleerd nabij Batavia door RAF-grondpersoneel van de 266 Fighter Wing. Dat had hier echter geen ervaring mee, zodat het werk niet voldoende opschoot. Daarom besloot ABDAIR, op advies van Generaal-majoor Van Oyen, om nog een ML-bouwploeg in te zetten. Daarin zaten negentig man van de technische diensten van de ML-KNIL en de KNILM! Ze werkten circa vijf dagen lang in een 24-uurs ploegendienst. De laatste jagers kwamen op 15 februari gereed en werden vervolgens over de weg naar Kemajoran getransporteerd, daar vlieggereed gemaakt en door de RAF proefgevlogen. Vervolgens werden de Hurricanes door RAF- en ML-vliegers naar Tjililitan overgevlogen en daar door de operationele eenheden afgehaald. Al snel werden er zeventien toestellen naar Palembang (Sumatra) overgevlogen ten behoeve van de lokale RAF squadrons (waarschijnlijk 323, 242 en 258 sqaudrons), terwijl er twaalf kisten in opdracht van ABDAIR werden overgedragen aan de ML-KNIL. Ze dienden ter versterking van de 2 Vl.G.-FV, die was uitgerust met Curtiss Wright Interceptors.
.
Eerste tegenslagen
De 2 Vl.G.-IV, door de Japanse opmars van haar basis in Soerabaja verdreven, arriveerde op 13 februari in Andir met zes overgebleven Interceptors. Op 16 februari vertrok ze met de Hurricanes naar Kalidjati voor het afwerken van een oefenprogramma. Door slecht weer en door de oorlogsomstandigheden verkeerde de landingsbaan daar in slechte staat. Vlieger Bruinier sloeg bij de landing over de kop, waardoor zijn Hurricane totaal werd vernield. Tijdens het oefenen kreeg vlieger Hermans op 17 februari motorstoring. De motor sloeg af en bij de landing sloeg hij eveneens over de kop. Zo gingen er in de eerste paar dagen bij de Vlieggroep al twee Hurricanes verloren. Al snel bleek dat de nieuwe jagers eigenlijk niet goed operationeel inzetbaar waren door het ontbreken van radiokristallen voor de Nederlandse frequenties en door problemen met de zuurstofvoorziening en het benodigde Engelse gereedschap. Ter ondersteuning werden dertig tot veertig RAF-specialisten ingezet. Op advies van de (Engelse) technische officier werden de tropenfilters van de motoren verwijderd, omdat dit zo'n 10 mijl snelheidswinst opleverde.
.
Onder vuur op Kalidjati
Bij de Britse squadrons wekte het veel irritatie dat de Nederlanders hun Hurricanes tot nu toe nog niet operationeel hadden ingezet. Voor de plaatsvervangend Commandant Luchtstrijdkrachten, Kapitein-waarnemer Leyden, was dit de aanleiding om "Standing Patrols" uit te laten voeren. Op 25 februari 1942 vielen de Japanners Kalidjati aan. Bij het eerste alarm startten acht Hurricanes en kruisten circa twee uur lang op een hoogte van 6000 m, waarna ze wegens brandstofgebrek terugkeerden. Twee toestellen waren net geland en een derde, met vlieger Jacobs, was net in de landing toen het vliegveld werd gebombardeerd. Hij startte door, maar werd vlak daarna neergeschoten en moest een buiklanding maken. Zijn kist raakte hierbij total loss. De twee gelande toestellen liepen kogel- en scherfschade op. De rest van de Hurricanes voerde een kringgevecht uit, maar moest zich hier al snel aan onttrekken door de nijpende brandstofsituatie. Twee toestellen weken uit naar Tjikampek, waar speciaal voor de Hurricanes een voorraad met 100-octaan brandstof stond opgeslagen. De rest landde op Kalidjati, waarbij het toestel van vlieger Hamming tijdens de uitloop in een bomkrater terechtkwam en flinke schade opliep. Kort nadat de vliegers hun Hurricanes uit Tjikampek waren teruggekeerd, barstte er weer een bombardement op Kalidjati los. Het beschadigde toestel van Hamming werd nu total loss geschoten. En de start- en landingsbaan raakte zwaar toegetakeld.
.
In actie vanaf Ngoro
Op 26 februari viel het besluit om een groot deel van het op West-Java aanwezige ML-materieel en -personeel naar Oost-Java te sturen ter ondersteuning van het daar opererende 17 Pursuit Squadron RAF. De zes Hurricanes die vliegklaar waren vertrokken eveneens. Ze vlogen naar Ngoro via Madioen. Ook het grondpersoneel werd overgeplaatst. Op 27 februari arriveerde een zevende, ondertussen gerepareerde Hurricane op Ngoro. Kalidjati ging op 1 maart, dus nog geen week later, verloren. De achtergebleven en voor de reparatie van het zevende toestel, volledig gekannibaliseerde Hurricane viel in handen van de Japanners. Ten behoeve van de servicing kwam op 27 en 28 februari de benodigde munitie, zuurstof en hydraulische olie op aan. Net op tijd, want op 1 maart werd vanaf Ngoro, bij zonsopgang, een grootscheepse geallieerde aanval op de Japanse invasiemacht uitgevoerd. De ML-Hurricanes deden mee. Elt.Vl.Wn. Bruinier liep tijdens de aanval zware schade op aan de (houten) propeller van zijn toestel. Hij slaagde er toch nog in een normale landing op Madioen te maken. Sgt.maj.Vl. Boonstoppel landde ook uit ook voorzorg op Madioen. Een derde kist (de Z5664 ?) maakte een noodlanding in een sawa bij Bodjonegoro.
.
Opnieuw onder vuur
Na de behouden terugkeer van de overige Hurricanes op Ngoro, landde er een Lockheed 12 met aan boord de langverwachte radiokristallen. Het toestel was onderweg door een aantal van hun missie terugkerende P-40's beschoten. Maar toen ze de rood-wit-blauwe vlaggen in de gaten hadden gekregen, waren ze afgedraaid. Nog tijdens de debriefing van de vliegers werd Ngoro door een tweetal Japanse Navy O's aangevallen en gestrafed. Omdat Ngoro eigenlijk een schuilvliegveld was en een uitstekende camouflage bezat, was er bijzonder weinig luchtdoelgeschut aanwezig. De Japanse toestellen ondervonden dan ook weinig tegenstand. Na afloop van de aanval waren op twee ML-Hurricanes na, alle aanwezige USAAC- en ML-toestellen zwaar beschadigd of totaal vernield. De ongecamoufleerde, niet verdekt opgestelde Lockheed 12 ging helemaal in vlammen op.
.
Terugtrekking mislukt
Naar aanleiding van deze gebeurtenissen werd het 17 Pursuit Squadron van Ngoro teruggetrokken. Twee niet helemaal afgetankte Hurricanes vertrokken met bestemming Bandoeng. Vdg.Vl.Wnr. Wink, die tot dan toe op Brewster had gevlogen, vloog een kist. Hij had slechts een vijf minuten durende cockpitinstructie gehad! De rest van het ML personeel ging per autocolonne. Kort nadat die was vertrokken werd Ngoro opnieuw gebombardeerd. Wink, die onderweg problemen constateerde met het overpompen van brandstof van de romp- naar de vleugeltank, besloot een tussenlanding te maken op Wirasaba. Bij het taxiën maakte hij ongelukkigerwijs een neusstandje, wat de propeller van zijn toestel zwaar beschadigde. Een nieuwe propeller was niet zo gauw beschikbaar, dus zat hij vast op Wirasaba. Omdat ook dit vliegveld ontruimd moest worden, zat er niks anders op dan zijn Hurricane, samen met twee aanwezige en beschadigde Glenn Martin bommenwerpers, in brand te steken. Lt.Vl. Marinus was met de andere Hurricane uiteindelijk al even weinig fortuinlijk. Door brandstofgebrek moest hij een tussenlanding op het in aanbouw zijnde vliegveld Surakarta maken. Hoe nu verder? Vliegtuigbenzine van 100 octaan was hier niet. Wel was er een pomp met autobenzine in de buurt. Daarmee werd zijn toestel afgetankt. Marinus overnachtte in Surakarta en probeerde op 2 maart vanaf een droge sawa te starten, omdat in verband met de naderende Japanners de startbaan al was vernield. Hij sloeg bij deze poging over de kop en zijn toestel raakte total loss.
.
Laatste Hurricane
Vlieger Sgt.maj.Vl. Boonstoppel, die in een eerder stadium met zijn Hurricane op vliegveld Madioen was beland, kwam intussen op Andir aan. Boonstoppel had door de telefoon gehoord dat Ngoro ontruimd was. Hij werd doorgestuurd naar Pameumpeuk om bij te tanken. Maar ook hier was geen 100-octaan brandstof (wel 90 octaan), zodat hij doorging naar Maospati. Dit veld werd ook al ontruimd, zodat hij tenslotte onverrichterzake terugkeerde op Andir. Nu was het de bedoeling dat Boonstoppel de volgende dag met zijn Hurricane deel zou nemen aan een aanval op Japanse eenheden bij Eretan Wetan. Maar 's ochtends ontdekte hij dat grondpersoneel de propeller van zijn kist had gedemonteerd om Wink uit zijn benarde situatie in Wirasaba te helpen! De propeller werd in opdracht van Boonstoppel nog wel teruggeplaatst, maar vliegklaar heeft hij zijn toestel niet meer gekregen. Het viel bij de capitulatie op 8 maart in Japanse handen.

Registratiegegevens (bijdrage van Wilko Jonker)
De registraties zijn niet met honderd procent zekerheid bekend. Volgens de auteur P.C. Boer [B38] had een kist de registratie Z5664. De overige zouden (waarschijnlijk) Z56-registraties hebben gevoerd, maar in zijn eerder aangehaalde brief noemt hij Z5663 als de enige bekende registratie!  Via H. Berfelo [L3] is de volgende lijst gekregen:

De Hurricanes IIA:        Z2581, DG614.  

De Hurricanes IIB:       Z5317, Z5319, Z5341, Z5437, Z5546, Z5546, Z5555, Z5556, Z5602, Z5609, Z5612, Z5616, Z5619, Z5622, Z5664, Z5682, Z5683, Z5690, Z5691, BD778, BG677, BG677. 

En waarschijnlijk de Hurricanes IIB:      BD890, BD892, BD896, BD927, BE149, BE194, BE206, BE210, BE218, BE225, BE293, BE332, BE333, BE362, BE363  ;

(10 additionele RAF Hurricanes zijn waarschijnlijk gezonden naar o.a. Singapore en nooit aangekomen op Java).

Deze lijst is samengesteld op basis de ladinglijst van de HMS Athene en verder en uit Engelse archieven (door J. van der Wei). Hiermee zijn eigenlijk 38 van de 39 toestellen hiermee achterhaald. De door P.C. Boer vermelde registratie Z5663 komt niet in deze lijst voor, wel de registratie Z5664. (mogelijk een vergissing in zijn brief?) Misschien dat er ooit, wanneer er nog eens fotomateriaal en dergelijke opduikt, meer duidelijkheid komt.

Helaas zijn foto's van deze Hurricanes op Java vrijwel onbekend, wie heeft deze en wil bijdragen? Graag!  Contact formulier....

Registraties:  Zie tekst hierboven

  Bronnen o.a. [B38] Indie.Strijd, [B39] Mil.Indie, [L3] Berfelo, [B15] Luchtv.Indie , [O3] NIMH.website

Inhoud voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze en W.Jonker zomer 2004 (op oude IPMS site) 

Laatste update: 11 maart 2018

1311

Foto Selectie uit de Beeldbank NIMH van Defensie die voor plastic modelbouwers handig kunnen zijn. (gefaciliteerd en beschikbaar gesteld middels insluitlinkjes door het instituut NIMH) :

Zeldzame foto, tijdens transport op Java ? Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Laatste update: 22 februari 2023

1980

Modelbouw Hurricane  ML-KNIL / Indie  (RAF)

> beste aanbevolen model staat steeds eerst bovenaan; modellen achter elkaar genoemd zijn gebaseerd op dezelfde mal ; (zeer oude modellen niet genoemd en niet altijd de goede variant);

Schaal 1/144: Crown, F-Toys, Lodela / Revell , IM

Schaal 1/24: Airfix (mk.1) ombouw , Trumpeter (mk.II)

BOXART  (een kleine selectie, soms niet helemaal de goede variant)

Opmerking: er zijn zeer vele modellen van de Hurricane en sommige hebben (kleine) foutjes. Het beste model per schaal staat bovenaan in de tabel.

Tekeningen van en beschikbaar gesteld door Wilko Jonker (used with permission)

en meer.....

De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)