Cat 3. KLu
F-35A: 37 + 9 + 6 (+6) stuks
Nederland heeft lang de tijd genomen voor een beslissing of het de F-35A ging aanschaffen. Oorspronkelijk zouden zo'n 84 kisten besteld moeten worden als opvolger van de F-16.
Er werd alvast een test kist besteld, de F-35A AN-1, welke 1 april 2012 in Forth Worth (Texas) werd uitgerold bij Lockheed Martin. Het vloog daar op 6 augustus 2012 maar ging echter voorlopig in opslag omdat de diverse testen werden vertraagd. Een tweede test kist werd juni 2013 afgeleverd en vloog 27 juni 2013 maar beide F-35A's gingen in de USA in opslag tot een beslissing omtrent de opvolging van de F-16. Welnu, in september 2013 heeft het Nederlandse kabinet besloten tot aanschaf 37 stuks F-35 JSF voor 4,5 miljard Euro (medio 2013 kosten niveau en inclusief 270 miljoen voor onderhoud). De Nederlandse industrie doet ook mee: zo maakt Fokker delen van het onderstel, de bommenruimdeuren en diverse systemen en bekabeling. Thales werkt mee aan de radar.
De eerste twee afgeleverde toestellen waren voor deelname aan de operationele testfase van het F-35 programma (IOT&E) waarvoor Nederland in mei 2008 een Memorandum of Understanding tekende. De eerste 2 toestellen werden geleverd in 2013 van de zgn. lot 3 en 4*. Het Nederlandse detachement voor de F-35 "Operationele Test & Evaluatie (OT&E)" eenheid vloog in 2013 op Eglin AFB, Florida USA. Januari 2015 zijn ze naar Edwards AFB Californië gegaan bij de 323 "Test, Evaluation and Standardisation" squadron.
Prinsjesdag 2015 waren er berichten dat de aanschaf wellicht 1 miljard duurder zou kunnen worden, dus 5,5 miljard tengevolge van de dollar-euro koers.
Mei 2016 kwamen de eerste twee KLu F-35A testkisten (de F-001 en F-002) naar Leeuwarden voor "belevingsvluchten" naar de KLu open dagen op Leeuwarden (voor 2 a 3 weken en nu worden ze voor lange tijd gebruikt de USA tijdens de operationele testfase OT&E). Het schijnt dat de F-35 veel meer lawaai maakt dan de F-16.
De F-35 aanschaf verliep als volgt: in 2015 8 toestellen besteld van lot 11 welke 1 jaar later dan gepland niet in 2018 maar in 2019 worden geleverd, in 2017 werden besteld 24 stuks voor levering van 2020-2022 (lot 12 - 14) en 3 toestellen besteld oktober 2018 welke vanuit lot 15 worden afgeleverd in 2023.
De laatste F-16 (nog zo'n 24 resterende kisten) zullen dan 2024 uit dienst worden gesteld.
De 2 testkisten en de volgende 6 F-35A werden in Forth Worth (in de fabriek bekend als "plant LMTAS") gebouwd. Zo'n 29 F-35A's zullen in de productiefaciliteit in Cameri in Noord Italïe worden gebouwd.
Voor de KLu zouden verder de volgende 8 toestellen wellicht 1 jaar later verwacht worden afgeleverd oktober 2019 (voor 322 squadron) en vijf kisten in 2021 en 2022. Daarna zou de rest moeten volgen.
Op 30 januari 2019 werd de derde F-35A, de "F-003", op Forth Worth, Texas overgedragen de KLu. Het is de eerste echt operationele kist die voorlopig voor training op Luke AFB gebruikt zal worden. De eerste 2 kisten zijn nog op Edwards AFB voor tests. Op Leeuwarden wordt oktober 2019 de eerste F-35A verwacht die daar gestationeerd zal worden. De stuksprijs voor een F-35A was rond de 90 miljoen Euro (begin 2019). Op deze later geproduceerde kist zijn een aantal "zig-zag" stroken minder goed te zien.
De eerste Nederlandse F-35A toestellen hadden geen remparachute; vanaf de "Italiaanse geproduceerde" F-009, welke gereed kwam in september 2019, was wel een remparachute aangebracht. Deze remparachute zit in een verhoogde demontabele fairing achterop de rug. Het is de bedoeling om vanaf 2024 de Klu kisten nog zonder parachute ook hiervan te voorzien.
Juli 2019 werd de intentie uitgesproken 8 tot 9 extra toestellen aan te schaffen voor zo'n 700 miljoen Euro. Oktober 2019 stuurde de minister een brief naar de Tweede Kamer voor de aankoop van 9 extra toestellen. Het totaal komt dan op 37 + 9 = 46 stuks voor de KLu. De kosten voor het hele programma zijn zo'n 4,5 miljard Euro (tegen de recente valuta koers).
De eerste F-35 die operationeel werd op Leeuwarden arriveerde 31 oktober 2019. Deze kist "F-009" is geproduceerd in Italië.
Juni 2020 zijn de eerste trainingen gestart met de AIM-9X voor de KLu F-35A op Luke AFB waar meestal zo'n 8 kisten staan. Eind 2021 was no.322 squadron op Leeuwarden inzetbaar (Initial Operational Readiness). Maart 2022 waren er door de KLu zo'n 10.000 uren gemaakt op de verschillende F-35 kisten.
Op 8 april 2022 arriveerde de 17e F-35A op Leeuwarden en zijn de eerste toestellen (vanaf "F-023") bestemd voor stationering op Volkel afgeleverd, in de USA staan nog steeds 8 stuks (bij 308th FS, de "F-001 t/m F-008").
Op 14 april zijn 2 KLu F-35 toestellen uitgezonden op missie in Bulgarije die vlogen vanaf Graf Ignatievo vanwege de oorlog in de Oekraine. Deze twee Klu toestellen bewaakten het NATO luchtruim in het gebied tot begin juni 2022.
Mei 2022 is besloten 6 extra F-35A 's aan te kopen waardoor het beoogd totaal 37+9+6 = 52 wordt. Dit vanwege de oorlog in de Oekraine en verhoogde inspanningen in NATO verband. Het maakt het mogelijk om 3 KLu squadrons te gaan voorzien van de F-35A.
Sinds juli 2022 zijn de eerste F-35 kisten aangekomen voor stationering op Volkel by no.313 squadron. De KLu had eind juni 2022 zo'n 25 toestellen waarvan 14 op Leeuwarden en voor training 7 in de USA, de rest wordt nog geleverd. De meeste F-35A's zijn op TR-2 standaard en vanaf eind 2023 zullen de Lot 15 kisten geleverd worden met systemen op TR-3 standaard. De bedoeling is dat alle KLu kisten in 2026 op deze standaard zijn. De volledige operationele inzetbaarheid van de hele KLu vloot loopt wat vertraging op, vanwege motorproblemen, reserveonderdelen-levering en personeelsgebrek. (Naar verwachting is de laatste vlucht met de F-16 niet mei 2024 maar waarschijnlijk in september 2024).
Vanaf 2024 zullen de (meeste oudere) KLu kisten die nog geen remparachute hadden ook hiermee worden voorzien.
----------
In Oostelijk Europa begon een conflict in het voorjaar van 2014, nadat de pro-Russische Oekraïense president Janoekovytsj in februari 2014 was afgezet tijdens de Revolutie van de Waardigheid in Kiev in de Oekraine. Er volgde een bezetting door Russische gezinde separatisten van oostelijke provincies en Rusland bezette de Krim waar ze belangrijke basis hebben van o.a. de Zwarte Zee marine. Een dieptepunt was het neerschieten van vlucht MH-17, een Maleisisch burgervliegtuig door een Russische BUK raket op 17 juli 2014 boven Oostelijk Oekraine. Er waren 298 mensen aan boord van de Malaysia Airlines Boeing B777 die allen omkwamen w.o. veel Nederlanders.
Op 24 februari 2022 heeft de Russische Federatie een invasie-oorlog opgestart op de rest van de Oekraine en men dacht snel een wisseling van de regering te bewerkstelligen. Dat gebeurde niet al naderden de Russiche troepen de hoofdstad Kiev. Russische president Putin noemde dit een speciale operatie. Maar Oekraine vocht terug en de invasie werd tegen gehouden. Er zijn enorme verliezen op het slagveld. Helaas is nu nog (voorjaar 2023) de oorlog in de Oekraine de grootste oorlog na de Tweede Wereldoorlog op het Europese continent. Door de Vrije Wereld wordt Oekraine ondersteund al is het land geen NAVO lid tegen deze Russische agressie. Ook Nederland ondersteunt Oekraine en de NAVO Oostgrens wordt versterkt vanwege de Russische dreiging.
Februari 2023 waren F-35's van de Klu gedetacheerd in Polen en wel op de vliegbasis Malbork. Ze waren beschikbaar voor de bewaking van het NAVO-luchtruim boven Oost-Europa. Zo vonden op 22 februari 2023 onderscheppingen plaats van Russische Su-24 Fencers.
Bij de presentatie van de Defensienota 2024 begin september 2024 werd aangekondigd dat de 3 squadrons 6 extra F-35 toestellen krijgen.
Eerste test kist die Nederland had gekocht, F-35A AN-1 "F-001" welke in de USA gereed kwam en welke vloog augustus 2012. (ging een tijd eerst in opslag voor definitieve besluitvorming aanschaf van de overige toestellen). Foto: Lockheed Martin (courtesy Lockheed Martin company)
Impressie van de "F-001" Klu kist , de F-35A die als test kist al was aangeschaft. Foto: Lockheed Martin (courtesy Lockheed Martin company)
Eerste test kist Nederland, F-35A AN-01, welke vloog augustus 2012. Foto: Lockheed Martin (courtesy Lockheed Martin company)
Eerste Nederlandse F-35A JSF (augustus 2012) boven Amerikaanse grond. Foto: Ministerie van defensie (used with permission)
Een van de eerste 2 testkisten , de "F-002", gezien op de Open dag op Leeuwarden 2016 (Foto: Richard Abbink, used with permission).
Testkist "F-002" gezien op de Open dag op Leeuwarden 2016 (Foto: Richard Abbink, used with permission).
De eerste 2 testkisten ("F-001 en F-002") komende vanaf Edwards AFB via Patuxent River USA onderweg naar Leeuwarden op 23-05-2016. Ze werden bijgetankt door twee KLu KDC-10 tankers. Op Leeuwarden geplaatst voor 2 a 3 weken voor "belevingsvluchten" met o.a geluidsmetingen. Op Youtube via screenshot (archief M. de Vreeze).
De eerste 2 testkisten begeleid vanaf Schotland door F-16's, Gulfstream en ook de 2 KDC-10 tankers van de KLu onderweg naar Leeuwarden op 23-05-2016. Op Youtube via screenshot (archief M. de Vreeze).
Neus detail van de "F-001" onderweg naar Leeuwarden op 23-05-2016. Op Youtube via screenshot (archief M. de Vreeze).
F-35A van de KLu "F-001" onderweg naar Leeuwarden op 23-05-2016. Op Youtube via archief M. de Vreeze
De eerste testkist "F-001" in de landing bij aankomst op Leeuwarden op 23-05-2016. Op Youtube via screenshot (archief M. de Vreeze).
De "F-001" uitrollend na de landing bij aankomst op Leeuwarden op 23-05-2016. Op Youtube via screenshot (archief M. de Vreeze).
De eerste testkist "F-001" stilstaand op Leeuwarden op 23-05-2016. Op Youtube via screenshot (archief M. de Vreeze).
De tweede testkist "F-002" bij aankomst op Leeuwarden op 23-05-2016. Op Youtube via screenshot (archief M. de Vreeze).
Op Leeuwarden de eerste twee F-35A kisten bij elkaar op 23-05-2016. Er volgde snel een welkomst ceremonie. Op Youtube via screenshot (archief M. de Vreeze).
Onderaanzicht van de twee F-35A kisten van de KLu met leuke details voor de modelbouwer. Foto: MinDef/ Koninklijke Luchtmacht via website. (used with permission)
Tijdens bezoek Leeuwarden in 2016. Foto: Ministerie van Defensie via website (used with permission)
Tijdens bezoek Leeuwarden in 2016. Foto: Ministerie van Defensie via website (used with permission)
Wegklimmen maar! Foto: Ministerie van Defensie via website (used with permission)
Voor de luchtmachtdagen op Volkel 2019 waren de F-001 en F-008 van de KLu overgevlogen vanuit de Verenigde Staten. De "F-001" had een aparte staartbeschildering vanwege 70 jaar no.323 squadron. Foto: M. de Vreeze (used with permission)
Op de luchtmachtdagen op Volkel 2019 liet de "F-008" zien dat het aantal goed zichtbare "zig-zag" d.w.z. de lichtere grijze paneel- en deurranden minder zijn op de latere productie toestellen. Foto: M. de Vreeze (used with permission)
De eerste operationele F-35 "F-009" bij aankomst op Leeuwarden op 31-10-2019. Op Youtube via screenshot (archief M. de Vreeze).
F-35 "F-009" bij aankomst op Leeuwarden op 31-10-2019. Op Youtube via screenshot (archief M. de Vreeze).
F-35A "F-019". Deze heeft veel minder grijze paneelranden dan de eerste afgeleverde kisten. Foto: M. de Vreeze.
F-35A "F-020" met tegenwoordig veel minder grijze paneelranden. Foto: M. de Vreeze.
F-35A "F-023" in de landing. Voorzien van wat lijkt twee missile pylons onder de vleugeltips. Foto: M. de Vreeze.
F-35A "F-023" op de baan met wat lijkt twee missile pylons. De radar fairings zijn gemonteerd voor de staarten. Foto: M. de Vreeze.
Registraties | F-35A Constructie-nummer | ref nummers | Datum in dienst | Datum uit dienst | Opmerkingen |
F-001 | AN-01 | 09-5008 | 01-04-2012 | geproduceerd plant LMTAS Forth Worth; eerste test kist met eerste vlucht 01-04-2012 te Forth Worth, Texas, USA; in opslag USA; Evaluatie vanaf december 2013 op Eglin AFB; Jan 2015 naar Edwards AFB voor testen bij 323 TES; ook gezien Volkel Luchtmachtdagen 2019; wordt ook gebruikt als testkist |
|
F-002 | AN-02 | 10-5019 | juni 2013 | plant LMTAS Forth Worth; tweede testkist, eerste vlucht 27-06-2013, evaluatie eind 2013 Eglin AFB; Jan 2015 naar Edwards AFB voor testen bij 323 TES; wordt ook gebruikt als testkist |
|
F-003 |
AN-03 | 17-5302 | 30-01-2019 | plant LMTAS Forth Worth; eerste vlucht Forth Worth 15-12-2018 ; afgeleverd KLu 30-01-2019 op Forth Worth, naar Luke AFB voor training; |
|
F-004 | AN-04 | 17-5303 | feb 2019 | plant LMTAS Forth Worth; eerste vlucht Forth Worth 08-01-2019 ; op Luke AFB voor training. | |
F-005 | AN-05 | 17-5304 | maart 2019 | plant LMTAS Forth Worth; eerste vlucht Forth Worth 23-01-2019 | |
F-006 | AN-06 | 17-5305 | feb 2019 | plant LMTAS Forth Worth; eerste vlucht Forth Worth 28-01-2019 | |
F-007 | AN-07 | 17-5306 | feb 2019 |
plant LMTAS Forth Worth; eerste vlucht Forth Worth 20-02-2019 |
|
F-008 | AN-08 | 17-5307 | juni 2019 | plant LMTAS Forth Worth; eerste vlucht Forth Worth 15-04-2019; ook gezien Volkel Luchtmachtdagen 2019; |
|
F-009 | AN-09 | 17-5308 | okt 2019 | productie Cameri, Italïe; voorzien van rem-parachute-systeem; eerste operationele kist op Leeuwarden, aankomst 31-10-2019 voor no.322 squadron Leeuwarden | |
F-010 | AN-10 | 17-5309 | dec 2019 | productie Cameri, Italïe; voorzien van rem-parachute-systeem; no.322 squadron Leeuwarden | |
F-011 | AN-11 | 18-5405 | juni 2020 | productie Cameri, Italïe; voorzien van rem-parachute-systeem; no.322 squadron | |
F-012 | AN-12 | 18-5406 | juni 2020 | productie Cameri, Italïe; voorzien van rem-parachute-systeem; no.322 squadron | |
F-013 | AN-13 | 18-5407 | okt 2020 | productie Cameri, Italïe; voorzien van rem-parachute-systeem; no.322 squadron | |
F-014 | AN-14 | 18-5408 | nov 2020 | productie Cameri, Italïe; voorzien van rem-parachute-systeem; no.322 squadron | |
F-015 | AN-15 | 18-5409 | dec 2020 | productie Cameri, Italïe; voorzien van rem-parachute-systeem; no.322 squadron | |
F-016 | AN-16 | 18-5410 | feb 2021 | productie Cameri, Italïe; voorzien van rem-parachute-systeem; no.322 squadron | |
F-017 | AN-17 | 18-5411 | ma 2021 | productie Cameri, Italïe; voorzien van rem-parachute-systeem; no.322 squadron | |
F-018 | AN-18 | 18-5412 | mei 2021 | no. 322 squadron Leeuwarden | |
F-019 | AN-19 | 19-5522 | aug 2021 | no. 322 squadron | |
F-020 | AN-20 | 19-5523 | sept 2021 | 700ste door Lockheed gebouwde kist; no. 322 squadron | |
F-021 | AN-21 | 19-5524 | okt 2021 | productie Cameri, Italïe; no. 322 squadron | |
F-022 | AN-22 | 19-5525 | nov 2021 | voor no. 322 squadron | |
F-023 | AN-23 | 19-5526 | jan 2022 | voor no. 313 squadron Volkel | |
F-024 | AN-24 | 19-5527 | jan 2022 | voor no. 313 squadron Volkel | |
F-025 | AN-25 | 19-5528 | jun 2022 | voor no. 313 squadron Volkel | |
F-026 | AN-26 | 19-5529 | april 2022 | voor no. 313 squadron Volkel | |
F-027 | AN-27 | 20-5656 | jul 2022 | voor no. 313 squadron Volkel | |
F-028 | AN-28 | 20-5657 | jul 2022 | voor no. 313 squadron Volkel | |
F-029 | AN-29 | 20-5658 | aug 2022 | voor no. 313 squadron Volkel | |
F-030 | AN-30 | 20-5659 | okt 2022 | voor no. 313 squadron Volkel | |
F-031 | AN-31 | 20-5660 | nov 2022 | voor no. 313 squadron Volkel; had ook wat tiger markings | |
F-032 | AN-32 | 20-5661 | nov 2022 | voor no. 313 squadron Volkel | |
F-033 | AN-33 | 20-5662 | dec 2022 | voor no. 313 squadron Volkel | |
F-034 | AN-34 | 20-5663 | feb 2023 | voor no. 313 squadron Volkel | |
F-035 | AN-35 | 22-5759 | sept 2023 | voor no. 313 squadron Volkel | |
F-036 | AN-36 | 22-5760 | dec 2023 | voor no. 313 squadron Volkel | |
F-037 | AN-37 | 22-5761 | sep 2023 | voor no. 313 squadron Volkel | |
F-038 | AN-38 | 22-5843 | jan 2024 | beoogde vervolgbestelling 2019; voor no. 313 squadron Volkel | |
F-039 | AN-39 | 22-5844 | jan 2024 | voorlopig 322 squadron Leeuwarden | |
F-040 | AN-40 | 22-5845 | jul 2024 | no. 322 squadron Leeuwarden | |
F-041 | AN-41 | ||||
F-042 | AN-42 | ||||
F-043 | AN-43 | ||||
F-044 | AN-44 | ||||
F-045 | AN-45 | sep 2023 | |||
F-046 | AN-46 | ||||
F-047 | AN-47 | ||||
F-048 | AN-48 | ||||
F-049 | AN-49 | ||||
F-050 | AN-50 | ||||
F-051 | AN-51 | ||||
F-052 | AN-52 | ||||
F-053 | Defensienota 2024 aangekondigd | ||||
F-054 | |||||
F-055 | |||||
F-056 | |||||
F-057 | |||||
F-058 |
Bronnen o.a. [W1] scramble web , [O1] MinDef.web , [W16] F-16.net , bijdragen Arie
De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2008