Laatste update: 12 maart 2018

1843

.

Informatie:

Amerikaanse trainer in vele varianten van North American USA. Werd ontworpen in 1939. Een voorloper was de NA-16.  Noorduyn in Canada deed ook licentie bouw "als AT-16" en daar kwamen ook de voor Nederland bestemde kisten vandaan. Type werd ook gebruikt als "verkenner , voor verbindingen en zelfs als strafer". Meer dan 10000 ! gebouwd.  

Gegevens Noorduyn AT-16 Harvard mk.IIb:
 Pratt and Whitney Wasp R-1340 motor , 550 pk
 Lengte:  8,84 m  
 Spanwijdte:  13,80 m  
 Hoogte:  3,20 m  
 Leeggewicht: 1865 kg
 Maximum gewicht:  2530 kg  
 Maximale snelheid:  340 km/u  
 Vliegbereik: circa  1300 km
 2 bemanningsleden ( instructeur en leerling) 

Type informatie (door Wilko Jonker)

Ontwikkeling.
In 1935 bracht de General Aviation-fabriek, de voorloper van North American, een tweetal ontwerpen uit van "Dutch" Kindelberger en "Lee" Atwood. Eén ervan was de GA-16, een tweezits laagdekker, met vast onderstel, een toen nog gebruikelijke romp van linnen en een Wright Whirlwind R-975 stermotor van 400 Dit toestel, later NA-16 was de oervader van de bekende AT-6 Harvard/Texan. (Zie verder ook het verhaal over de North American NA-16). In juni 1937 werd opdracht gegeven voor de productie van 58 BC-1’s (NA-36), een wapentrainer. Deze had vele aanpassingen ondergaan ten opzichte van de NA-16, wel bleef de rompconstructie vrijwel ongewijzigd. Zo was een intrekbaar landingsgestel aanwezig, waardoor een ‘leading edge fairing” nodig was en de center-sectie van de vleugel met 30 cm toenam. De romp bleef ongewijzigd en de uiteindelijke motor was een Pratt & Whitney R-1340-47 Wasp van 550 pk.  Na het invliegen van het eerste toestel, volgde een aanpassing van het verticale staartgedeelte om de richtingstabiliteit te verbeteren. Het ronde roer werd vervangen door een meer rechte uitvoering.  

Harvard I  
De RAF bestelde in 1938 200 toestellen BC-1’s onder de aanduiding NA-49 (NA-16-1E).  Dit toestel werd door de RAF aangeduid als Harvard I, de eerste werd in oktober 1939 overgedragen.  

In 1938 gaf de U.S Navy opdracht voor een ST (“scout trainer”).  Men had de BC-1 hiervoor al getest en geëvalueerd.  In het najaar van 1938 werd een initiële opdracht gegeven voor 16 toestellen onder de aanduiding SNJ-1. Dit toestel was net als de BT-14 voorzien van een geheel metalen romp. Verder waren allerlei aanpassingen aan de vleugels en her roer doorgevoerd. De motor was een Pratt & Whitney R-1340-6 Wasp van 550 pk, die, in plaats van een tweebladige houten propeller, een tweebladige verstelbare metalen propeller aandreef.  

De USAAC zag nu de voordelen van dit toestel ten opzichte van de eigen trainers en bestelde drie toestellen  onder de aanduiding BC-2 (NA-54), volgens een nieuwe specificatie. Dit type had de geheel metalen romp, intrekbaar landingsgestel en een recht richtingsroer. De krachtbron was nu een Pratt & Whitney R12340-45 van 600 pk, die voorzien was van een driebladige, verstelbare propeller. De nieuwe motor vereiste aanpassing van de koeling en luchtinlaten. Uit de evaluatie bleek dat de driebladige propeller geen voordelen bood ten opzichte van de tweebladige propeller, zodat de toestellen alsnog met de tweebladige prop werden uitgerust. Uiteindelijk werd een vervolgopdracht gegeven voor 83 toestellen als BC-1A (NA-55-1).  

Frankrijk bestelde 230 toestellen onder de aanduiding NA-57. Deze waren voorzien van specifieke (metrische) instrumenten, en een Wright R-975-E3 van 420 pk. [ in feite waren ze gelijk aan de NA-23 ]. Alle toestellen werden afgeleverd, waarvan een vijftigtal in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers werden buitgemaakt en een aantal gebruikt!  

In 1939 werden door de USAAC 94 BC-1A (NA-59) besteld. Door een wijziging in de aanduidingen door de USAAC, werden deze als AT-6 aangeduid. Ze hadden meer rechte vleugeltips, de vleugel-luchtinlaat zat op een iets andere positie en ook de achterste rompschaal was nu van lichtmetaal. Verder werd het richtingsroer meer driehoekig. De toestellen hadden ook een grote DF-antenne onder de romp, de mogelijkheid voor het voeren van een vast .30 mitrailleur in de neus en een beweegbare mitrailleur in de achterste cockpit. De toestellen werden vooral gebruikt voor de training van luchtschutters.  

De RAF bestelde in voorjaar 1939 nog eens 30 stuks NA-16-1E (NA-61); deze waren vrijwel identiek aan de eerder bestelde toestellen.  

Harvard II.  
De Harvard Mk II was in principe gelijk aan de BC-1A. Deze was voorzien van Britse uitrusting, onder andere radio en instrumenten. Een ander opvallend kenmerk was het ontbreken van de vrij grote antenne die op de romp voor de canopy zat en ten behoeve van cockpitverwarming een verlengde uitlaatpijp met daarin een voorziening voor de verwarming. De motor was een Pratt & Whitney R-1340-53H1. De RAF bestelde er eind 1939 600 stuks van, die door North American als NA-66 werden aangeduid. Ten behoeve van de Canadese luchtmacht volgde kort daarna nog een opdracht voor nog eens 10 toestellen, terwijl de Fransen 450 toestellen bestelden, die aangeduid werden als NA-76. Deze waren uitgerust met Franse instrumenten en weer wel voorzienv an de antenne. In juli 1940 volgde nog een RAF-opdracht voor 125 stuks.  

Harvard IIA.  
De Harvard IIA was in feite identiek aan de AT-6C, maar dan uitgerust met Britse uitrusting. Meer dan 700 van deze toestellen gingen naar de RAF, aanduiding NA-88, onder Lend-Lease-voorwaarden. Deze toestellen hadden weer geen verlengde uitlaatpijp.  

Harvard IIB  
De Harvard IIB was gelijk aan de BC-1A/AT-6A en werd onder licentie en volgens RAF-specificaties gebouwd door Noorduijn te Canada. De AT-16 twas voorzien van een Pratt & Whitney R-1340-AN-1 Wasp. Het typische ketterned propeller geluid wordt verzoorzaakt door de schokgolven aan de proptips. In de cockpit zaten verschillen: zo was ook hier de bekende Amerikaanse “pistoolgreep” van de stuurkolom vervangen door de cirkelvormige greep van de RAF. De bedienings-handles in de cockpit waren ook aangepast. De achterste stoel zat vast (bij de AT-6 draaibaar vanwege een mogelijk mitrailleur bediening). Omdat bij de AT-16 de achterste cockpit geen mitrailleur had, was dit deel van de canopy aangepast (deze was van dezelfde vorm als op de BT-14 Yale was gemonteerd en dus dat de bekende canopy met acht spanten zoals op KLu Harvards aanwezig was). De AT-16 had aan stuurboordzijde ook ietwat andere motorbeplating want er zat geen mitrailleur voorziening. Verder was het mogelijk om een vaste mitrailleur in de stuurboord vleugel te monteren, tevens konden lichte bommen worden meegevoerd. De verwarmingsbuis naar de cockpit liep buiten-om. Het staartwiel van de AT-16 was diameter 26 cm en bij de Amerikaanse AT-6 groter namelijk 31 cm.

De eerste opdracht was voor 210 toestellen voor de Canadese Luchtmacht, gevolgd door een opdracht van regering van de VS voor 1500 toestellen voor de Canadese Luchtmacht onder Lend-Lease-voorwaarden. Deze toestellen werden om administratieve redenen aangeduid als AT-16.  Later volgde nog een soortgelijke opdracht voor 900 toestellen voor de RAF.  (Veel van deze kisten gingen na de Tweede Wereldoorlog dus bij Lend-Lease naar Europese landen o.a. Nederland; zie aparte artikelen).

FOTO GALERIJ:

Deze inhoud werd voor het eerst opgesteld zomer 2004 door M.de Vreeze en W. Jonker

Laatste update: 20 mei 2019

2559

Cat 3. LSK / KLu

LSK / KLU  kenmerken B1 t/m B200 , (B-144 t/m 150 nooit echt gevlogen want werden voor onderdelen gebruikt); gebruikt voor opleiding en ze deden dienst van 1946-1968. Alle in Nederlandse dienst geweest zijnde Harvards zijn bij Noorduijn te Canada gebouwd.

(bijdrage van Wilko Jonker)
Na de Tweede Wereldoorlog werden uit surplusvoorraden van de RAF maar liefst 150 Harvard IIB’s betrokken welke gebouwd waren door Noorduijn. De kisten arriveerden via zgn. Maintenance Units in Engeland vanaf augustus 1947. Registraties B-1 tot en met B-150 en aangekocht voor zo'n USD 5000 per kist. Een stuk of wat, registraties B-144 tot en met B-150 nooit gebruikt ( ten behoeve van onderdelen).

De kisten werden verdeeld over de KLu en MLD. Een zestal LSK Harvards gingen in 1947 naar  Nederlands-Indië voor gebruik bij het ML-KNIL. (maar 3 sloegen overboord van het ms Tjikampek transportschip tijdens een storm).

In 1947 werd gestart met de Voortgezette Vlieg Opleiding op Gilze-Rijen. Eind 1947 werden nog eens twintig Harvards van de SAAF (Zuid-Afrikaanse Luchtmacht) aangeschaft, deze werden ook gebruikt voor onderdelen. In 1949 volgden nog eens 50 stuks Noorduyn AT-16 Harvard IIb kisten, die registraties B-151 t/m B-200 kregen, afkomstig van het Canadese RCAF. Deze toestellen werden in dienst genomen, na een uitgebreide revisie bij Fokker.  

Additionele 50 stuks kwamen vanaf 1949 uit Canada via Fokker/ Aviolanda, waarbij een soort "vernieuwbouw" van surplus toestellen uit de oorlog werd uitgevoerd, dus geen echte licentiebouw. (Aviolanda verkocht ook aantal kisten aan Zwitserland en klein aantal naar de RijksLuchtvaartSchool en Israël).

De toestellen deden dienst bij de "Voortgezette Vliegopleiding" op Gilze-Rijen. Enkele toestellen deden ook dienst bij de Jachtvliegschool op Twente. In de loop van de 1955 werd de Harvard gemodificeerd en veel kisten kregen een radio compas achter de cockpit dat onder een glazen koepeltje achterop de romp zit.

In de loop van 1962 werden de toestellen buiten dienst gesteld. De vliegopleiding werd vanaf die tijd gedaan in samenwerking met de Belgische Luchtmacht. Wel werden nog enkele toestellen gebruikt op een aantal vliegbases bij de Basisvluchten als verbindingsvliegtuigen.  

Bij de Marine Luchtvaart Dienst waren ook Harvards in gebruik. Zes toestellen waren in dienst bij het zogenaamde "vliegkampschepen detachement" op Valkenburg. Later werden nog toestellen overgenomen van de Koninklijke Luchtmacht. In maart 1971 werd de laatste kist buiten dienst gesteld. 

KLu Harvard met camouflage schema, ook met de iets langere kap die wat schuiner afliep.  Foto: Defensie voorlichtings-Centrum / Ministerie van Defensie (used with permission)

Foto uit en met dank aan de collectie Afd.LuchtvaartKennis (used with permission)

Foto uit collectie Afd.LuchtvaartKennis (used with permission)

Foto: dhr. van Drunick via en met dank aan de Afd.Luchtvaartkennis (used with permission)

Foto: dhr.  van Drunick via en met dank aan de Afd.Luchtvaartkennis (used with permission)

Gezien op een open dag jaren tachtig en de oude foto gescanned. Van de SKLHV. Foto: M.de Vreeze (used with permission)

  Bronnen o.a. [B17] Vlucht.tijd , [B32] KLu.regis. , [B18] KLu.Vliegt. , [B5] Luchtv.kennis 1997-4 ,

Opmerkingen: 

Er werden ook nog 21 Zuid-Afrikaanse SAAF T-6 Texans in onderdelen geleverd; deze onderdelen werden indien nodig gebruikt bij vervanging/onderhoud;

De B-177 is ook gezien later met de regi "B-77" in Woensdrecht

De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)

.

Laatste update: 11 maart 2018

1125

Foto Selectie uit de Beeldbank NIMH van Defensie die voor plastic modelbouwers handig kunnen zijn. (gefaciliteerd en beschikbaar gesteld middels insluitlinkjes door het instituut NIMH) :

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)     

Laatste update: 11 maart 2018

1673

Cat 4.   MLD

circa 10 stuks;
Er werden diverse Harvards vanuit de LSK geleend aan  de Koninklijke Marine, die weer terug gingen naar de LSK / KLu. Verder vier kisten met de nieuwe MLD registratie vanaf 1959.

Kijk ook bij de KLu informatie....

 Bronnen o.a. [B17] Vlucht.tijd , [B16] MLD.70 

Opmerkingen:

- de B-101 en B-155 vlogen ook bij MLD no.1 squadron op Hato Curacao maar met hun LSK registratie;

- er vliegt ook een AT-6A Texan code "313" in Kon.Marine schema maar dit toestel en type heeft nooit aldaar gevlogen.

De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)

Laatste update: 11 maart 2018

1107

Foto Selectie uit de Beeldbank NIMH van Defensie die voor plastic modelbouwers handig kunnen zijn. (gefaciliteerd en beschikbaar gesteld middels insluitlinkjes door het instituut NIMH) :

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)  

Laatste update: 05 oktober 2021

1362

Cat 5. ML-KNIL

Harvards waren nodig na het eind van de Tweede Wereldoorlog voor training in Indië als vervanging van de Wackett. Zes toestellen van de LSK  werden maart 1947 verscheept, maar een aantal sloegen er helaas overboord tijdens zeetransport door ruw weer en maar 3  kwamen aan op Java.  

In 1948 kwamen er toch nog 25 additionele AT-16 toestellen per schip in Indië vanuit Canada aan. Deze waren aangekocht en afkomstig uit Canada via een handelaar en Canadian War Assets Corp. De kisten werden gemonteerd op Kalidjati en vanaf augustus 1948 waren ze in gebruik voor training. Zo waren dus een flink aantal Harvards (incl. aantal LSK kisten) op Java beschikbaar. En klein aantal vloog ook bij de eenheden.

Na de overdracht van Indonesië in 1949 de resterende kisten zo rond mei 1950 naar de AURI (de nieuwe Indonesische Luchtmacht). 

   Bronnen o.a. [B17] Vlucht.tijd , [B18] KLu.Vliegt. [B15] Luchtv.Indie 

De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)

Laatste update: 11 maart 2018

976

Foto Selectie uit de Beeldbank NIMH van Defensie die voor plastic modelbouwers handig kunnen zijn. (gefaciliteerd en beschikbaar gesteld middels insluitlinkjes door het instituut NIMH) :

In Indie. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Noorduyn AT-16 Harvards van de Jachtvliegeropleiding ML-KNIL in Nederlands-Indië. Op Kali Djati was de Centrale Vliegschool van de ML-KNIL gevestigd. Dit zijn in Canada in licensie gebouwde North American AT-6 Texans. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)  

Laatste update: 17 juni 2022

1181

 Cat 7. USA Operaties Jackson

Geleend USAACF, Vlogen bij de opleidingsschool in de Verenigde Staten (Tweede Wereldoorlog);

Februari/ maart 1942 was al besloten de "Nederlandse" vliegeropleidingen in Indië niet in Australië maar op het vaste land van de Verenigde Staten te gaan opzetten. Dit werd de Royal Netherlands Military Flying School (RNMFS) in Jackson, Mississippi USA vanaf mei 1942. Het veld was daarvoor bekend als Hawkins Field. Er werd door deze vliegschool ook gebruikt gemaakt van andere velden zoals Sherman Field bij Fort Leavenworth in Kansas vanaf mei 1942 waar het rustiger was.

Voor de Advanced Training (AT) gebruikt voor de opleiding van Nederlandse vliegers werden ongeveer 25 Texans geleend afkomstig uit reparatiedepots  van de USAAF. Twintig AT-6 hadden de R-1340-49 motor en vijf AT-6B de R-1340-AN-1 en al flink wat vlieguren.  Ze vlogen met Amerikaanse kenmerken. Na afloop gingen de resterende kisten weer naar de USAAF en overgevlogen naar diverse velden

  Bronnen: [ B46 ] RNMFS

wie heeft meer info over de codes/ regi? Graag, gebruik het NedMil Contactformulier...

De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)

Laatste update: 22 februari 2023

2577

Modelbouw Harvard / Texan

 > beste aanbevolen model staat steeds eerst bovenaan; modellen achter elkaar genoemd zijn gebaseerd op dezelfde mal;

** In Modelbouw in Plastic MIP 2021-2 beschrijft Peter Booij de bouw van de 1/72 Heller kit als een Algerijnse Texan. 

BOXART

..

.

Extra modelbouw info:

Kijk bij het te kiezen model en gewenste versie goed naar de cockpit kap; deze kan verschillen in lengte, aantal spijlen etc.

De Noorduyn AT-16 Harvards verschillen iets in details van de Amerikaanse NA Texan AT-6.  Zie de INFO pagina meer meer details....

De Noorduijn cockpitkap had meestal "8 stijlen" met een vloeiende overgang aan de achterkant van de kap. (4 mm langer op 1/72).  Voor de 1/32 kit van Kitty Hawk heeft Alley Cat een cockpit conversie setje.

In 1/72 heeft de Special Hobby kit #72447 van de Harvard IIB de nette langere kap.

Op 1/72 heeft Czech Master een conversie set #68 voor een Nederlandse AT-16 met kap, lange uitlaat en koepeltje.

Op 1/72 heeft Kiwi Resin een conversie set uitgebracht, ‘T-6 Early versions conversion kit – Europe’. Er kan een Noorduyn Harvard IIB mee gemaakt worden (maar de Special Hobby kit maakt deze kit niet meer nodig). 

De 1/72 Revell kit #04639 en de Wolfpack T-6 Texan #17207 kits hebben ieder alleen de kortere kap voor de Amerikaanse kisten zoals de T-6G zoals voor de RNMFS tijdens gebruik in de USA.

   ---------------

Modelbouw suggesties:
Kisten hebben geen hoofd-wieldeuren en geen antenne mast. Veelal was een crash bar aangebracht binnen in de cockpit.
Rozetten: vanaf 1946 6 stuks en wel romp rozetten diameter 75 cm, vleugel 90 cm;  
Rozetten: later vanaf circa 1960 4 stuks en wel romp rozetten diameter 60 cm, vleugel 90 cm;  
Propellers eerste geheel metaal kleur, later zwarte achterkant (tegen vlieger verblinding).
Propeller tips: geel voor 1967, later wit-oranje/rood-wit na 1967.
De uitlaat is vaak de lange variant.---

Een aantal kisten in Indië vanaf 1948 hadden een gele kleur (waarschijnlijk trainer yellow); later een aantal ook in een camo schema o.a. bij Operationeel Oefen Centrum. 

IPMS NEDERLAND WERKGROEP TEKENINGEN:

     LET OP: de AT-16 heeft dus een "lange kap" met "8 stijlen"

 TEKENINGEN IPMS NEDERLAND WERKGROEP

Afbeeldingen handig voor modelbouwers uit de Manual uit 1944 van de Amerikaanse AT-6 / SNJ-  . Deze kan dus afwijken van de latere operationele KLu AT-16 Harvard kist. Het meeste is wel hetzelfde maar de bedienings-handles volgens Canadese / Engelse regels van de AT-16 kunnen afwijken. Zie de INFO pagina meer meer details....

Collectie M. de Vreeze (used with permission)

De inhoud op deze pagina werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)