IPMS Nederland - Westland Lynx

: Laatste update: 12 maart 2018; 1318

Fabriek	Westland
Vliegtuig	Lynx
Type-aanduiding	SH-14 / UH-14
Cat 4 -- totaal 24 stuks	mk.25 (UH-14A) ; mk.27 (SH-14B) ; mk.81 (SH-14C)

Informatie:

Engelse helicopter ontwikkeld medio jaren zestig voor veel taken door Westland (UK) in samenwerking met het Franse Aerospatiale. Het was bestemd voor landmacht en marine gebruik. De marine versie kreeg een wiel onderstel en de land versie een skid. Het prototype vloog maart 1971 en een jaar later volgde de marine versie. Het ontwerp was voorzien van een starre rotorkop met veel minder onderdelen. In 1972 vestigde een Lynx een wereldsnelheidrecord voor helicopters met bijna 200 mijl per uur (371 km/u) en het kon een complete roll vliegen. De levering van Lynxen begon rond 1972 aan het Britse leger, Royal Navy en Franse Aeronavale. Bij de maritieme versie kunnen de hoofdrotorbladen met een negatieve invalshoek worden ingesteld waarmee de helikopter tegen het dek werd gedrukt. Daarnaast was de helikopter voorzien van een uitschuifbare harpoen onder in de romp die zich vast kon grijpen in een rooster in het vliegdek, waardoor de helikopter aan dek werd geborgd. Verder waren hoofdrotorbladen en staart opvouwbaar, was er een radar in de neus en een opblaasbaar nooddrijfsysteem in de romp ingebouwd.

Diverse varianten werden geproduceerd: A (UH): utility versie voor hand- en spandiensten; B (SH) / HAS: anti-onderzeeboot bestrijding; C (SH): uitvoering met MAD onderzeeboot opsporings apparatuur.

In 1986 werd een nieuw record gevestigd van 400,87 km/uur. Vanaf 1994 werd de wereldwijde Lynx vloot met deze kunststof BERP bladen uitgerust bijnhun grote onderhoudsbeurt. Dit simpelweg omdat Westland stopte met het maken van de tot dan toe gebruikte metalen bladen. Er zijn meer dan 500 helicopters gebouwd waarvan vele werden geëxporteerd aan meer dan een dozijn landen.

Gegevens marine versie UH-14A:
Lynx mk.25 "A": twee Rolls Royce Gem FORR-1000 motoren, 900 pk elk kort maximum vermogen
Vierbladige rotor diameter: 12,80 m
Vierbladige staartrotor diameter: 2,21 m
Lengte met draaiende rotoren: 15,16 m
Romplengte: 11,66 m
Leeggewicht: circa 3100 kg
Maximale startgewicht: circa 4300 kg
piloot en co-piloot en meestal een extra bemanningslid
2 mk44 of mk46 torpedo's
Maximale snelheid: circa 270 km/u
Bereik: 250 km heen en terug; vanaf startpunt, 630 km enkele reis
Maximale vliegduur: circa 3 1/2 uur

Latere versies:
Lynx "B + C":
twee RR Gem FR4RR-1010 motoren van 1120 pk elk kort maximum vermogen ;
max startgewicht circa 4760 kg;
Gemoderniseerde rotorbladen met kromme tips;
"D": RR Gem 42 motoren met 1120 shp;

Er werden diverse modificatie en verbeteringsprogramma's uitgevoerd. De HAS mk.8 van rond 1999 kreeg betere systemen, optioneel een infrarood camera en GEM-43 motoren met BERP rotorbladen van kunstof.

Literatuur:
Modelbouw in Plastic	F. van 't Hof	1984-4	tekeningen en artikel	IPMS Nederland
Modelbouw in Plastic	J. Hirs	2012-2	Airfix recensie 1/48	IPMS Nederland
Modelbouw in plastic	W. Jonker	2012-5	historie	IPMS Nederland

....

Websites:

IPMS Nederland Lynx Walkaround

FOTO GALERIJ:

Deze inhoud op deze pagina werd voor het eerst opgesteld zomer 2004 door M.de Vreeze

: Laatste update: 17 mei 2019; 2776

Cat 4. MLD

24 stuks voor MLD aangekocht:
6 stuks mk.25 / UH-14A: kenmerken 260-265 (transport, opleiding en SAR taak)
10 stuks mk.27 / SH-14B: kenmerken 266-275 (onderzeeboot bestrijdings taak met dipping sonar)
8 stuks mk.81 / SH-14C: kenmerken 276-283 (onderzeeboot bestrijdings taak met een MAD gear)
(nu SH-14D na te zijn updated )

De Lynx werd gekozen voor de MLD waarbij standaardisatie en het uitvoeren van een aantal taken hoog in het vaandel stonden.

De eerste UH-14A werd op 15 november 1976 afgeleverd met een tweede kist een maand later. Met deze twee Lynxen werd voor de MLD deelgenomen aan de Intensive Flying Trials Unit (IFTU) van de Royal Navy. Hierbij werd de Lynx beproefd op inzetbaarheid, onderhoudbaarheid en betrouwbaarheid (dit wordt OT&E genoemd: Operational Test & Evaluation). Na afronding van de IFTU werden beide Lynx helikopters op mei 1977 overgevlogen naar De Kooy. De laatste UH-14A werd aan de MLD afgeleverd november 1977. De UH-14A werd ingedeeld bij VSQ 7.

Al snel na aankomst op De Kooy werd de Lynx ingezet voor Search and Rescue en werd in de loop der jaren menige spectaculaire reddingsoperatie uitgevoerd bij zeer slecht weer en storm.

De SH-14B werd uitgerust met een dipping sonarinstallatie, en deze versie had een hoger startgewicht, sterkere motoren en dito gearbox. Voor infasering van de SH-14B was van mei 1979 tot juli 1980 de Boord Lynx Helikopter Evaluatie en Testgroep (BET) geformeerd. Met deze groep werden ondermeer de operationele limieten voor operaties van schepen vastgesteld alsmede de optimale samenstelling van helikopterbemanning en de boordvliegtuigploeg. Na afloop was de SH-14B volledig inzetbaar bij de MLD en werden de toestellen ingedeeld bij VSQ 860. De eerste twee vluchteenheden werden geformeerd en geplaatst aan boord van schepen, waarmee de lange carrière van de Lynx als boordheli begon.

In 1980 en 1981 werden de laatste acht SH-14C helikopters afgeleverd. In plaats van een dipping sonar waren deze helikopters uitgerust met een MAD detector die aan een kabel neergelaten kon worden. Dit systeem bleek in de praktijk helaas niet te voldoen voor onderzeebootbestrijding en werd in 1984 verwijderd. Vervolgens werden de SH-14C’s ingezet voor algemeen gebruik (utility) en voor SAR taken.

De drie verschillende typen Lynx helikopters werden niet gelijkwaardig intensief ingezet. Na een voorbereiding van vijf jaar werd eind 1990 begonnen met de uitvoering van de STAndaardisatie en Modernisatie Lynx (STAMOL). STAMOL duurde tot juli 1994. Hierbij werden alle Lynx helikopters op de SH-14D standaard gebracht. De kisten werden voorzien van RR GEM-42 motor en ook nieuwe BERP rotorbladen met bredere kromme tippen. Ook werd het horizontaal staart-vlak ingekort en voorzien van een opstaande rand aan de achterlijst, een zgn "Gurney-flap". Verder intern en extern voorzien van extra elektronische apparatuur, o.a aan de wiel fairings.

Bij de MLD was de Lynx een prima boordhelikopter, die wereldwijd onder vaak zware weersomstandigheden is ingezet. Er was wel meer onderhoud nodig dan oorspronkelijk door de fabriek beloofd. Naarmate de jaren vorderden werd dat alleen maar meer, omdat de Lynx zwaar werd belast tijdens boordoperaties. Maar de kist hield zich kranig onder allerlei weersomstandigheden.

De Lynxen van de Marine Luchtvaart Dienst werden juli 2008 ondergebracht bij het gezamenlijke Defensie Helicopter Commando. De Lynx werd naast vele gebruikelijke operaties de laatste jaren ook ingezet bij anti-piraten missies bij de Hoorn van Afrika ("operatie Atalanta").

Wegens bezuinigingen werd april 2011 door Defensie besloten alle Lynx helicopters af te stoten. September 2012 werd de laatste Lynx uit dienst gesteld.

UH-14A transport versie. Het nummer zit hier op de schuifdeur. Foto: M.de Vreeze (used with permission)

UH-14A transport versie op een Vlootdag in Den Helder; er hangt een geel hijsnet aan de lier. Foto: M.de Vreeze (used with permission)

Foto: M.de Vreeze (used with permission)

Foto: dhr. F.Goth via en met dank aan de Afd.Luchtvaartkennis (used with permission)

Foto: dhr. Tornij via Afd.Luchtvaartkennis (used with permission)

Foto: dhr. Tornij via en met dank aan de Afd.Luchtvaartkennis (used with permission)

Foto: dhr. F.Goth via Afd.Luchtvaartkennis (used with permission)

SH-14D, let op de andere rotorbladen van deze gemoderniseerde Lynx versie. Foto: George Davelaar op Curacao (used with permission)

SH-14D (gemoderniseerde Lynx). Nummer in klein voor de schuifdeur en embleem. Foto: M.de Vreeze (used with permission)

Foto: Wilko Jonker (used with permission family)

SH-14D. Jubileumschema. Foto: Wilko Jonker (used with permission family)

TIP: kijk voor honderden detail foto's in de IPMS NL Lynx walkaround rubriek op deze website.

Registratiegegevens:
Registratie	Engelse Registratie	Constructie-nummer	Datum in dienst	Datum uit dienst	Opmerkingen
260	WA003	G-17-1	14-11-1976	?	Mk.25 (UH-14A); In gebruik bij vliegtuigsquadron 7; Verbouwd tot SH-14D, dd mei 1995; gate guard De Kooij
261	WA007		16-12-1976	12-09-2012	Mk.25 (UH-14A); In gebruik bij vliegtuigsquadron 7; Verbouwd tot SH-14D, dd februari 1995;
262	WA018		01-07-1977	sept 2013 ?	Mk.25 (UH-14A); In gebruik bij vliegtuigsquadron 7; Verbouwd tot SH-14D, dd mei 1995
263	WA020	G-17-2	24-08-1977	01-04-1982	Mk.25 (UH-14A); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verongelukt in zee bij Den Helder
264	WA022	G-17-3	22-09-1977	jan 2014 ?	Mk.25 (UH-14A); In gebruik bij vliegtuigsquadron 7; Verbouwd tot SH-14D, dd december 1993; gebruik instructie brandweer De Kooij
265	WA023	G-17-4	04-11-1977	dec 2013	Mk.25 (UH-14A); In gebruik bij vliegtuigsquadron 7; Verbouwd tot SH-14D, dd mei 1995
266	WA076	G-17-20	12-09-1979	jan 2013 ?	Mk.27 (SH-14B); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd juli 1993
267	WA086		04-12-1979	?	Mk.27 (SH-14B); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd mei 1995; April 2015 bij TU Delft hal LR, aldaar afgevoerd naar...?
268	WA105	G-17-20	21-09-1979	?	Mk.27 (SH-14B); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd juni 1993; stond op opgeslagen op Gilze-Rijen maar afgevoerd naar ???
269	WA108	G-17-5	06-11-1979	dec 2011 ?	Mk.27 (SH-14B); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd mei 1995; opgeslagen De Kooy
270	WA112		30-11-1979	dec 2011 ?	Mk.27 (SH-14B); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd mei 1995
271	WA118	G-17-22	11-12-1979	sep 2011 ?	Mk.27 (SH-14B); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd februari 1995; opgeslagen De Kooy
272	WA124	G-17-23	30-01-1980	sep 2013 ?	Mk.27 (SH-14B); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd mei 1995; opgeslagen De Kooy
273	WA130	G-17-20	05-02-1980	12-09-2012	Mk.27 (SH-14B); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd november 1993; bruikleen ROC Leeuwenborgh te Beek airport
274	WA137		05-05-1980	?	Mk.27 (SH-14B); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd februari 1995; gebruik instructie brandweer De Kooij
275	WA143		01-01-1979	31-03-1982	Mk.27 (SH-14B); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verongelukt voor Amerikaanse kust
276	WA174	G-17-25	10-10-1980	dec 2013 ?	Mk.81 (SH-14C); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd januari 1995
277	WA194	G-17-26	31-10-1980	maart 2011	Mk.81 (SH-14C); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd oktober 1993; bij reddingspoging Libie op strand Sirte achtergelaten maart 2011. Weer geretourneerd in 2012.
278	WA197	G-17-27	31-10-1980	?	Mk.81 (SH-14C); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd november 1993; nu in traditiekamer De Kooij.
279	WA198	G-17-28	08-01-1981	dec 2013	Mk.81 (SH-14C); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd mei 1995
280	WA206	G-17-29	03-06-1981	dec 2013	Mk.81 (SH-14C); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd mei 1995
281	WA211	G-17-30	12-03-1981	?	Mk.81 (SH-14C); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd mei 1995; gebruik instructie brandweer De Kooij
282	WA215	G-17-31	09-04-1981	10-11-1998	Mk.81 (SH-14C); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verongelukt De Kooy
283	WA219	G-17-32	09-04-1981	april 2013 ?	Mk.81 (SH-14C); In gebruik bij vliegtuigsquadron 860; Verbouwd tot SH-14D, dd januari 1995; in opslag MLM Soesterberg

Bronnen o.a. [B16] MLD.70, [B1] MIP 2012-5, [W1] scramble web

De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)

: Laatste update: 11 maart 2018; 1299

Foto Selectie uit de Beeldbank NIMH van Defensie die voor plastic modelbouwers handig kunnen zijn. (gefaciliteerd en beschikbaar gesteld middels insluitlinkjes door het instituut NIMH) :

SH-14C(276) en onder Lynx SH-14B(269). Nummer zit hier voor de schuifdeur. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

SH-14B. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

UH-14A. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

SH-14D. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

SH-14B. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Scheepshangaar Hr.Ms. Poolster. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Neerzetten maar? of wave off.... Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Met opgevouwen bladen. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Op dek met opgevouwen rotorbladen, klaar in de hangaar gesleept te worden. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

De sonar apparatuur is te zien met ook een oefen torpedo. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

SH-14D. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Achter de SACO trekker. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Motorluiken open. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Met brancard aan de lier. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

SH-14D, de details onderop zijn te zien en nummer in klein formaat voor de schuifdeur. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

VliegDekOfficier (VDO) aan het werk op het achterdek. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

de motor is niet erg fors maar de Lynx heeft er twee. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Goed onderaanzicht. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Lynx met neusembleem. Emblemen waren vaak alleen op de kisten op langere missies op zee en eigenlijk niet toegestaan. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

"Snoopy", de 267. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

"Snoopy" andersom kijken met ook een tijdelijk licht neuspaneel. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

"Olivier Bommel" , Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

"Ducks United" 1984. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

"Gooffy". Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

========================

Motorluik open voor onderhoud, is tevens loopplatform. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Harpoen ingetrokken , deze is om vast te haken in de grid op het dek. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Onderhoud. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Fish Eye blik in de cockpit tijdens de vlucht. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Sensor operator. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Bevestigen oefentorpedo. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Instrumenten paneel. Stoelen zijn eruit gehaald. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Rotor kop detail. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Gearbox. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Hijslier. Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Met dank aan het NIMH.

: Laatste update: 12 juni 2022; 2346

Modelbouw Westland Lynx

Modellen (type)	? nooit gezien @ moeilijk te vinden	? never seen @ hard to find
1/72	1/48	1/32
Airfix (oude gewone versie maar ook upgraded kit met nieuwe BLRP bladen); Heller/Airfix (oud); Hobbyboss; Revell 04409; Alanger; Fujimi; Frog/ Novo/ Krugosor/ ZTS Plastyk/ JG Model/ Mistercraft;	Airfix (diverse kits, wel ombouw); BelcherBits (resin)	Revell (HAS3)

> beste aanbevolen model staat steeds eerst bovenaan; modellen achter elkaar genoemd zijn gebaseerd op dezelfde mal; de HAS3 lijkt het meest op de MLD Lynx en de heel oude kits zijn niet aan te bevelen!

1/144: Fujimi

BOXART

Kleurenschema: (kijk in kleurentabel voor modelbouwkleuren)
Schema	Algemeen	Kleur boven- en zijkanten	Kleur onderzijde	Details	Opmerkingen
(a)		< K12> Extra dark sea grey	< K85> Sky	engelse kleuren	Rozet 4 posities over het algemeen; zie extra info hieronder

Extra informatie:

De Lynx HAS.3 lijkt nog het meest op de bij de MLD gebruikte Lynx.

Nieuwe her-uitgave Airfix 1/72 Lynx kit heeft extra onderdelen met new BLRP blades;

Markeringen VROEGE SCHEMA:
registratie zijkant: wit 250 mm hoog;
nummer op staart vlak: 250 mm hoog wit bovenkant, 250 mm hoog zwart onderkant;
KONINKLIJKE MARINE titel: 250 mm hoog, 1835 mm lang;
roundel/rozetten: zijkant diameter 600 mm, bovenop en onderop 500 mm diameter;
cockpit kleur: basis is grijs; rugzitting en stoelzitting oranje;
lierkleur: grijs;
rotorbladen: donkergroen met gele tippen;
uitlaten e.d: metaal kleur;
geel vlak onderaan staartboom;

Voor het latere SH-14D schema zijn de markeringen anders van afmeting. Titel volledig is "KONINKLIJKE MARINE" en kleinere nummers registratie

Bij aankoop van deze kit in de oude Heller doos wel opgepast worden: de benodigde tekst "KONINKLIJKE MARINE" zit op de decals als "KON. MARINE" voor de MLD variant!

Dutch Decal heeft diverse decals voor MLD Lynx uitgebracht, zowel 1/72, 1/48 en 1/32 *(voor de Revell 1/32 HAS 3 kit) ; kijk voor een 1/32 Revell Lynx bouwverslag op deze site [externe link naar webpagina IPMS lid Meindert]

Tekeningen van en beschikbaar gesteld door Wilko Jonker (used with permission) :

en meer..... (klik op plaatje)...