MODEL: Fokker S-13 “Universal Trainer”
MERK: Lifthere! Models
SCHAAL: 1/72
MATERIAAL: giethars met vacuform neuskoepel en cockpitramen
AANTAL ONDERDELEN: circa 50
PRIJS: 69,95 Euro
NIEUW MODEL: ja, verschenen mei 2021
English language readers can read this article in english here....
INLEIDING
De S-13 “Universal Trainer” werd ontwikkeld als meermotorige trainer door Fokker na de Tweede Wereldoorlog. Dit projekt was ook bedoeld om de Fokker vliegtuigfabriek weer op te bouwen na 1945 en werd ondersteund door het Nederlands Instituut voor Vliegtuigontwikkeling (NIV) van de Nederlandse Overheid. Het eerste Fokker ontwerp no.236 behelste een opleidingsvliegtuig om de Oxford en Anson bij de Nederlandse LuchtStrijdkrachten op te volgen. Verder hoopte men bij Fokker zeker zo’n 100 toestellen te verkopen voor de export. Het ontwerp werd dan ook aangepast zodat het enigszins kon voldoen aan Engelse wensen, maar werd daardoor maar liefst 1000 kg zwaarder en daarom waren nu geen 450 pk maar 600 pk motoren nodig. Fokker noemde het de "Universal Trainer" d.w.z. trainer voor meerdere doeleinden al werd die naam in de praktijk zelden gebruikt.
De constructie was lichtmetaal met 2 demonteerbare buitenvleugeldelen. De stuurvlakken zoals ailerons, hoogteroeren en richtingsroer waren van lichtmetaal bekleed met linnen. In de romp was er een voorsectie met transparante neuskoepel, de pilotensectie met schot en deur naar de cabine alwaar de opleidingsplekken voor vijf leerlingen zouden komen. Achterin zat dan nog een ruimte voor apparatuur.
Mid 1948 was de Nederlandse luchtmachtstaf echter al aanzienlijk minder geïnteresseerd in dit type en werd augustus 1949 echt duidelijk dat men géén S-13 voor de KLu ging bestellen.
De S-13 met registratie PH-NDW en eigendom van het NIV maakte de eerste vlucht op 11 maart 1950. Het bleek een goed te vliegen kist te zijn. Deze S-13, nog steeds van het NIV, heeft ook gevlogen in een "nep” KLu schema als D-101 maar was dus nooit in gebruik bij de luchtmacht. Die had gewoon geen interesse en wat Fokker ook probeerde, het lukte niet het type te verkopen, ook niet aan het buitenland. Het enige toestel kreeg daarna op 15 juni 1951 de nieuwe registratie PH-NEI en een ander attractief kleurenschema. In 1954 huurde Schreiner het van het NIV voor doelsleepvluchten. In 1957 werd de kist formeel aan Fokker overgedragen maar op 10 juni 1960 afgevoerd uit het register. Het ging naar de studieverzameling van de TH Delft Afdeling Vliegtuigbouw. Momenteel zijn er nog delen van deze enige S-13 te vinden in musea, zo stond de cockpitsectie in het vliegveldmuseum op Texel (maar is nu naar Alphen a/d Rijn).
HET MODEL
Het 1/72 model is van het merk Lifthere Models en werd ontwikkeld op initiatief van Erwin Stam van de bekende Luchtvaarthobbyshop/ Aviation Megastore.
Het materiaal van de onderdelen is giethars ("resin") en deze zijn werkelijk erg netjes gegoten, geen enkel luchtbelletje is er te vinden. Het model bestaat uit twee romphelften, twee vleugelhelften, losse staartvlakken, twee motorkappen, twee Wasp motoren alsook diverse kleinere onderdelen. Er zit een cockpitje in met mooie stoelen en stuurtjes en ook enige dwarsschotten. Ook een cabinevloer maar om de modelkosten in toom te houden geen verder interieur maar door de kleine raampjes zie je daar weinig van. Verder is er geen paneellijndetaillering en dat is begrijpelijk want bij giethars gieten wordt dat vaak rommelig. De liefhebber kan deze desgewenst veel beter zelf ingraveren.
Er zitten twee giethars Wasp stermotoren en twee nette propellers in de kit. Maar het lijkt of bij de echte S-13 bij iedere motor naast de cilinders nog een paar inlaatjes binnenin horen te zitten, deze kun je zelf maken. De motorkappen zit netjes maar verschillen onderling ongeveer 1 millimeter in diameter. De daardoor ongelijke overgang naar elke motorgondel kun je wat camoufleren door heel voorzichtig de koelvlakjes in te zagen en heel voorzichtig naar buiten open te buigen.
Het glaswerk bestaat uit vacuformdelen voor de neus, cockpitraam en astrodome op de romprug. Deze zijn helder, netjes maar wel dun. In de doos zitten wat extra exemplaren voor het geval je het verprutst bij de bouw. Het cockpitraam heeft het dakje meegegoten en dat helpt om het netjes te integreren met plamuur met de romprug. De kleinere cabine raampjes moet je vullen met een transparant materiaal als Microscale Kristal Kleer of zelf maken van kleine stukjes doorzichtige plastic plaat.
DECALS
De decals zijn voor de PH-NDW en voor het nep Luchtmacht schema "D-101". Helaas zijn de decals voor de registraties en KLu nummer wat te iel, ze zouden wat vetter moeten zijn in lijndikte. Het kleurenschema van beide schema’s is verder een uitdaging, want het echte toestel heeft verschillend getinte lichtmetalen panelen en is dus niet helemaal silverdope gespoten. (de stuurvlakken kun je wel silverdope spuiten want die zijn met linnen bekleed).
BOUWHANDLEIDING
De bouwhandleiding is een A4'tje met lijst van onderdelen met daarbij een foto van de onderdelen en verder een aantal kleine S-13 tekeningen met onderdeelnummers. Dit vergt wel wat studie voor de bouwer want de opbouw van het model is niet direct duideliijk als je geen ervaren modelbouwer bent.
Om die reden heb ik bijgaand een schets gemaakt die de opbouw van de hoofdcomponenten aangeeft (zie onderaan / foto's bij deze recensie). De kleinere onderdelen zoals antennes e.d. kun je wel afleiden uit de aanzicht-tekeningen.
GELIJKENIS
Op diverse foto’s van deze enige S-13 lijkt het dat de overgang in de romp naar de verticale staart nog wat meer hol moet zijn. Met wat schuren met schuurpapier gevouwen om een rond staafje kan je dit door wat uithollen nog wat verbeteren.
De cabineraampjes aan bakboord en aan stuurboord lijken allemaal zo’n 2 à 3 millimeter te ver naar voren te zitten. Je kunt dit aanpassen door ze naar achter te verplaatsen maar ook laten zitten.
De stuurvlakken zoals ailerons, hoogteroeren en richtingsroer van de echte S-13 waren van lichtmetaal bekleed met linnen. Een linnenpatroon is echter niet echt zichtbaar op foto’s, dus het model lijkt in orde. Het linkerstabilo is waarschijnlijk die met het trimvlakje.
De schijnwerpertjes in de vleugelvoorranden kun je beter zelf uitvijlen en maken.
De afmetingen met een spanwijdte van 19,2 meter (zijnde 26,7 cm op 1/72) en lengte van 13,6 meter (zijnde 18,9 cm) zijn bij het model binnen een paar millimeter dik in orde.
PASSING EN BOUW
Een snelle droge passing suggereert dat het model redelijk goed past. Het verwijderen van de gietharsgietblokken is ook niet lastig. De vraag is wel of de vleugelhelften niet wat te zwaar zijn om te kunnen worden gedragen door alleen de romplijmvlakken, de romprug zelf zou kunnen opensplijten. Het lijkt een goed idee om versterkingsstripjes binnenin de romprug van card te lijmen en om 2-componenten lijm hier te gebruiken. Waarschijnlijk zal ik een metalen spaak toe gaan passen die doorloopt via de romp van de ene naar de andere vleugelhelft. De romp blijft dan onbelast.
Het lijmen van de dunne vacuformkappen wordt ook wel een zorgvuldig klusje. Het is aan te raden in de sponningen zelf wat plastic stripjes aan te brengen als lijmvlakjes. En je krijgt een aantal extra kapjes voor de zekerheid.
Er moet heel wat ballast in de neus en onder de cockpitvloer om de model op zijn neuspootje te houden. Maar in elk net gietharspootje zit een stuk metaal draad meegegoten om het gewicht te kunnen dragen. Heel netjes gedaan door Lifthere! De neuswielbak moet je zelf even maken met wat plastic plaat en daar die ballast omheen draperen. De liefhebber kan het interieur verder aanvullen met 5 stoelen voor de leerlingen. (maar waarschijnlijk heeft de enige S-13 nog niet dit interieur gehad). Het dwarsschotje met deur achter de vliegers lijkt te ontbreken, in dit schot zaten volgens mij naast de deuropening ook wat ovale openingen. Ook voorin in de neuskoepel kun je wat meer detail aanbrengen want door de transparante neus is e.e.a. wel te zien.
CONCLUSIE
Een erg leuk en enig model van de Fokker S-13 en een "must have" voor de Fokker liefhebber en elke luchtmacht enthousiast al is deze kist nooit in Luchtmacht dienst geweest. Het is niet geschikt voor de beginner vanwege de wat complexe bouw en het lijmen van gietshars delen. En welk kleurenschema je ook kiest, daarin zitten altijd veel metaaltinten die een uitdaging vormen om het model netjes te krijgen. Maar voor wat betreft de kwaliteit van de gietharsonderdelen en de maatvoering is alles in orde, jammer dat de decals net effe te "iel/dun" zijn.
Het model wordt in zeer beperkte oplage geproduceerd dus wees er snel bij als je er ééntje wilt en je hebt dan een uniek model.
Met dank aan Erwin Stam die dit model heeft laten uitkomen en voor het recensie exemplaar!
REVIEWER: Meindert de Vreeze
BIJLAGE (door Meindert de Vreeze)
SCHETS MODELOPBOUW:
Een bouwverslag van mij is gepubliceerd in het IPMS magazine "Modelbouw in Plastic" 2022-1. Leden van de IPMS Nederland ontvangen dit magazine regulier. Nog geen lid en wilt u lid worden? Lees hier verder...
Een engelstalig bouwverslag is te lezen op mijn website hier...
Verder.... kijk ook bij mijn info over de Fokker S-13 hier op onze IPMS Nedmil pagina’s….
English language readers can read this article in english here....
dit artikel werd gepubliceerd op 8 mei 2021 door M. de Vreeze. (c) Copyright IPMS Nederland