2.5.1 Basisprincipes lijmen
Er zijn verschillende soorten lijmen: lijmen met oplosmiddelen ('weekmakers') en lijmen met een chemisch uithardingsproces. Welke gebruikt moet worden hangt af van het te lijmen materiaal. Bij plasticbouw is het basismateriaal meestal polystyreen. De normale plasticlijmen bevatten oplosmiddelen welke het plastic zacht maken en versmelten voor de verbinding.
De lijmverbindingen moeten voldoende drogen (bij lijm met oplosmiddel moet het oplosmiddel ook weer uit het plastic trekken, dit kan enkele dagen tot enkele weken duren). Verder moeten voor een goede hechting de te lijmen oppervlakken goed schoon en vetvrij zijn. Breng de lijm altijd in dunne lagen aan. De delen moeten zonder lijm zonder kracht tegen elkaar blijven zitten. Is dat laatste niet het geval, dan eerst de onderdelen bijwerken of op elkaar klemmen met plakband of wasknijpers.
Zorg voor ventilatie tijdens het bouwen op de bouwplek en bedenk dat lijm vaak zeer brandbaar is en dat de oplosmiddelen soms giftige gassen vormen bij verhitting (dus niet roken!).
..
enige lijmmerken.... met varierende dikte, de tubelijm is het dikst.
2.5.1.1. Tubelijm
In tubelijm zit minder oplosmiddel en meer vulmiddel zodat het, in tegenstelling tot dunne vloeibare lijm, geschikt is voor het opvullen van kleine kieren tussen de te lijmen delen. Daarom is tubelijm het meest geschikt voor het lijmen van verbindingen waarop krachten komen te staan.
2.5.1.2 Vloeibare lijm
Vloeibare lijm wordt in de modelbouw het meeste gebruikt. Bij aaneensluitende naden wordt de lijm met een kwastje langs de naad aangebracht. Bij lange smalle lijmvlakken eerst voorweken met een dunne streek vloeibare lijm, daarna plakken met tubelijm. Enige tips:
- Vloeibare lijm wordt na enige tijd dikker en gaat dan draden trekken, koop dan een nieuw flesje en gebruik de ingedikte lijm als een vorm van tubelijm.
- Een aantal merken (Faller Expert, Uhu, Revell) levert vloeibare lijm in speciale verpakkingen met een holle naald, zodat kleine hoekjes ook goed te bereiken zijn.
- Een speciaal tooltje voor aanbrengen van vloeibare lijm is de "glue looper" (http://www.creativedynamicllc.com/the-glue-looper.html)
2.5.1.3 Secondenlijm
Secondenlijm of de zeer snelle superlijm (cyano acrylaat) wordt toegepast bij speciale verbindingen. Bijvoorbeeld tussen polystyreen en metaal of Milliput, en bij onderdelen die moeilijk lang in de juiste stand zijn te houden. Gebruik niet te veel lijm: het verlengt de droogtijd en de verbinding wordt er niet sterker door. Sommige merken tasten het plastic iets aan, wat een sterkere verbinding geeft.
Pas op bij gebruik van dunne superlijm, het spul kruipt overal tussen, lijmt werkelijk alles en kan bij onvoldoende ventilatie een witte aanslag rond de lijmplek achterlaten. Deze witte aanslag is wel wat voorkomen door het glaswerkje eerst te voorzien van een vernis laag en laat het dan eerst goed drogen. Daarna dan pas met superlijm lijmen. Witte aanslag wegkrijgen is erg lastig, gebruik een cocktailprikkertje maar ook dat lukt vaak ook niet bij doorzichtige onderdelen.
De "superlijm" van Eduard is erg goed; relatief goedkoop, goed houdbaar in de koelkast en trekt bijna geen witte aanslag als er vocht bij komt.
Waarschuwingen:
- Bewaar het buiten bereik van kinderen.
- Eventueel vastzittende huid voorzichtig losweken met aceton of nog beter amylcetaat.
- Dampen niet inademen!
Nadeel van superlijm is verder de prijs en de beperkte houdbaarheid (bewaar het in de koelkast maar niet als je kleine kinderen hebt!).
2.5.1.4 Twee-componentenlijm
Metaal, acrylaat en andere kunststoffen zijn ook te lijmen met twee-componentenlijm. Gebruik dit alleen bij verbindingen die uit het zicht blijven omdat de lijmlaag meestal vrij dik is. Wel is een zeer stevige verbinding mogelijk.
2.5.1.5 Gewone contactlijm
Gebruik alleen contactlijm (Bisonkit, Uhu Kontakt..) als de lijmnaad uit het zicht is en niet geschilderd hoeft te worden. Deze lijm wordt veel gebruikt bij dioramabouw en dergelijke.
2.5.1.6 Plasticweld / Mek-Pak lijm
Deze goede lijmen van deze merken zijn voor veel soorten plastic geschikt en waren vroeger ruim verkrijgbaar. In verband met schadelijke dampen is het echter verboden in Engeland en we raden gebruik dan ook af van deze lijmen. Er zijn voldoende andere merken.
2.5.2 Speciale verbindingen
2.5.2.1 Lijmen van ijzerdraad
Het lijmen van ijzerdraad gaat een stuk makkelijker door het draad even door gesmolten soldeertin (soldeerbout) te halen. Op het onregelmatige oppervlak van het tinlaagje hecht lijm veel beter. Bij metaal op metaal verbinding is het natuurlijk ook mogelijk om de verbinding zelf te solderen.
2.5.2.2. Lijmen van transparante onderdelen
Check voor het schilderen van een vliegtuigmodel altijd of de cockpitkap goed op de romp past. Breng zonodig eerst wat plasticstrip aan en plamuur voor het aanbrengen. Voor het lijmen van transparante delen kan Micro Kristal Kleer of Deluxe "Glue n Gaze" of een witte hout/papierlijm gebruikt worden, welke glashelder opdroogt [ 2.4.8 ]. Ruitjes die aan de binnenkant van het model moeten worden aangebracht, en waar een dik pasrandje aanwezig is, zijn het beste te lijmen door het droog op de juiste plaats aan te brengen. Daarna randen tussen glas en romp langslopen met een penseel met wat vloeibare lijm, zodat de lijm tussen glas en romp kruipt.
2.5.2.3. Het lijmen van stretched sprue
Doordat het plastic van stretched sprue is uitgerekt, lost het veel eerder op in modelbouwlijm. Gebruik MicroWeld, of houtlijm om stretched sprue te bevestigen. Voor dunne delen die stevigheid moeten hebben, zijn er diverse soorten sprue, strip en pijp te koop in zakjes van Slater's, Tamiya en Evergreen [5.3].
2.5.2.4 Lijmen van kleine vlakjes
Voor het lijmen van kleine vlakken is het handig om een 'stempelkussentje' te maken. Neem een stukje pluisvrije stof (test ook of kleuren niet oplossen in lijm). Bevestig dit aan de binnenkant van een dop (oud flesje van ModelMasters, Talens, Polly-S of Tamiya ... is zeer geschikt). Eventueel eerst het binnendopje verwijderen. Bevochtig het kussentje met een dunne niet te agressieve flesjeslijm (bv. MicroWeld, Testors/Italeri) zo dat het net niet doorweekt is.
Kleine onderdeeltjes kunnen nu met zwak klevend plakband (welke ook op vingers kan worden geplakt) of met een speld opgepakt worden en met het te lijmen vlakje over het kussentje worden gehaald. Daarna op de gewenste plaats aanbrengen. Pas op dat de lijm niet tussen plakband en onderdeel kan komen. Sluit het bevochtigde kussentje af wanneer het even niet gebruikt wordt.
2.5.2.5 Andere verbindingen
- Voor polystyreen-ABS verbindingen kan Uhu ABS of ook Pattex Compact of kontaktlijm gebruikt worden. ABS zit soms in vacuform kits (o.a. voor transparante delen).
- Gewone lijm (Velpon, Collal, Revell Special) verdund met aceton is te gebruiken om kleine metalen deeltjes te plakken. Verdun de lijm zo dat het geen draden meer trekt.
- Acrylaat ('Perspex' en 'Plexiglas') verbindingen kunnen worden gelijmd met contactlijm.
- Piepschuim (styreen schuim of styropor) kan het beste worden gelijmd met Uhu Por.
- Hout-polystyreen kan met Uhu Hart of met contactlijm gelijmd worden. Voor het lijmen van balsahout tegen polystyreen kan eerst een basisplaatje worden gelijmd tgen het hout met dikke houtlijm. Laat alles goed doordringen.
- Lijm kwetsbare delen met Bisonkit: dit tast de verf niet aan en blijft flexibel. Schilder de lijm.
2.5.3 Hulpmiddelen bij het lijmen
Belangrijke hulpmiddelen bij het lijmen zijn o.a:
.
- wasknijpers (zaag de schuine uiteinden eraf!) , klemmen en dergelijke voor het op elkaar houden van onderdelen zoals vleugelhelften e.d.
- plakband, elastiek, geodriehoek (= driehoekige lineaal met gradenboog) voor controle op stand en symmetrie, doosjes en blokjes ter ondersteuning [8.2].
2.5.4 Lijmen op geverfde ondergrond
Het lijmen van kleinere onderdelen op toch reeds geschilderde vlakken is soms nodig, en dit kan het beste met secondenlijm (zoals Loctite of Eduard). Met een cocktail prikkertje aanbrengen.
2.5.5 Enige toepassingen van witte houtlijm
Witte houtlijm heeft enkele zeer handige gebruiksmogelijkheden. De dikke melkwitte vloeistof uit flacon, droogt helder op (sommige soorten zelfs glashelder), is in water oplosbaar en tast het plastic niet aan. Op gelijmde delen kunnen echter niet te grote krachten komen te staan. In de eerste plaats kunnen er transparante delen mee worden gelijmd (cockpitkappen, vensters, lichten). Verder kan zeer dunne sprue gelijmd worden (antennedraden..).
Gebruik een cocktailprikker voor het aanbrengen en veeg overtollige lijm direct op met een natte doek. Veeg gemorste lijm goed op, anders ontstaan er vlekken, vooral op matte verf kunnen glimmende donkere vlekken ontstaan.
Doordat de lijm dik vloeibaar is, kunnen er ook knoppen mee aan hendels gemaakt worden door de punt van de hendel een of meer keer in de lijm te dopen. Ook klinknagels, schakelaars, moeren op wielvelgen en andere kleine details kunnen nagemaakt worden door een puntig voorwerp in verdunde houtlijm te dopen of een injectiespuit met verdunde houtlijm te vullen en hiermee stipjes op het oppervlak te zetten.
Houtlijm kan verder nog gebruikt worden voor het namaken van lampjes (beschilderen met vernis of transparante verf) [3.3], en bij modelschepen om knopen in tuigage te fixeren (draad van te voren in verdunde houtlijm dopen) [3.16.7].
N.B. sommige soorten houtlijm zijn ook bruikbaar om delen af te plakken bij het verven (in plaats van bv. Humbrol Maskol, Revell Color Stop of Micro Mask; beter is nog Bison Textiellijm). Pas echter wel op: witte houtlijm kan vlekken maken op matte verf die erg moeilijk weg te werken zijn (overschilderen is het beste). Pas ook op bij gebruik op verchroomde delen, het chroom kan aan de lijmlaag blijven zitten!!
2.5.6 Lijmen van paneelnaden
Bij steeds meer bouwdozen worden onderdelen opgedeeld langs paneellijnen. Deze paneellijnen moeten na de bouw zichtbaar blijven. Als zulke delen op de gewone manier gelijmd worden lopen de lijnen echter vol met lijm.
Een mogelijke oplossing is het aan de achterkant van de lijmnaad aanbrengen van dun-vloeibare lijm. Zorg hierbij dat de randen perfect tegen elkaar passen (evt voorzichtig polijsten op een stuk ruw papier) zodat de lijm niet door de naad naar buiten kruipt. Druk de delen stevig tegen elkaar aan en breng de lijm met een penseel aan. Breng niet teveel lijm tegelijk aan.
Soms zal van de bouwvolgorde moeten worden afgeweken om nog bij de binnenkant van de naden te kunnen komen, maar dat beetje extra gepuzzel is het mooiere resultaat wel waard.
2.5.7 Modellen uit elkaar halen
Gelijmde modellen uit elkaar halen is erg lastig, vaak breken dingen af. Moet het perse, probeer dan eens het volgende:
Methode I
- doe het model in een plastic zak en leg deze een dag in de... diepvriezer!
- er uit halen en .....
- vervolgens met een mesje proberen de delen los te breken. De lijm, vooral tubelijm en superlijm dat gebruikt is, wordt wat brosser.
Methode II
De verf verwijder methode [ 4.19 ] met "oven reiniger" werkt ook wel een beetje met het loswegen van lijmnaden en het losbreken van onderdelen.
Maar het blijft behelpen! Verf verwijderen? Kijk in [ 4.19 ]