In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is met het spuiten van modellen meestal veel werk gemoeid. Omdat bij het spuiten een dunne verflaag op het model wordt aangebracht, komen alle details en dus ook onregelmatigheden naar voren. Spuiten vereist dus de nodige zorgvuldigheid bij het bouwen en afwerken van het model. Bovendien moet veel worden afgeplakt, zeker als eenvoudige spuitbussen gebruikt worden.
Voor het spuiten kan gebruik worden gemaakt van kant en klare spuitbusjes of de verfspuit ("airbrush / verfpistool") met perslucht. Perslucht zit in speciale bussen, of wordt verkregen met een compressor. Compressoren uit China zijn tegenwoordig vrijg goedkoop te bestellen via internet.
4.11.1 Spuitbussen gebruik
Speciale spuitbusjes zijn verkrijgbaar (bijvoorbeeld Humbrol, Revell...), maar het kleurassortiment is vaak beperkt. Zorg dat er enige busjes van dezelfde kleur klaar staan. Schud de bussen minstens 5 minuten. Plaats ze in een emmertje met water van 60 graden. Nadelen zijn dat de luchttoevoer niet goed geregeld kan worden en de grote 'overspray'. Toch is er met afplakken [4.11.7] heel wat van te maken, zeker voor de grotere egale vlakken. Een voordeel is dat de busjes weinig onderhoudswerk vergen. Eerst proefstukje spuiten (op stuk plastic of karton). Pas als dit er goed uitziet op het model spuiten.
Als de busjes lang staan (ook in de winkel) is de verf vaak niet goed meer. Na afloop busje even op de kop doorspuiten totdat er geen verf meer uit komt en eventueel de kop losmaken en schoonmaken met wat verdunner, daarna de kop heel voorzichtig weer terugplaatsen.
4.11.2 De speciale verfspuit
Indien men wat vaker verf wil gaan spuiten, dan loont het vroeg of laat de moeite om een aparte verfspuit te kopen. Voor de betere verfspuiten is het alleen een hele investering. Er zijn veel verschillende types en merken.
Kijk eens op de webwinkel site van http://www.airbrush-services-almere.nl/
Perslucht [8.4.4] is beschikbaar in speciale drukbussen, maar dit is niet goedkoop en ook niet zo milieuvriendelijk. Bij goed onderhoud gaat een verfspuit jaren mee. Met een eenvoudig plastic verfspuitje kunnen ook redelijke resultaten bereikt worden, waarbij de bundelbreedte enige centimeters bedraagt.
4.11.3 Preparatie voor het spuiten
Uiteraard moet eerst het modeloppervlak perfect zijn afgewerkt. Alles is namelijk zichtbaar. Om de afwerking te controleren kan er eerst een dun laagje lichtgrijs of wit worden aangebracht [2.4.6]. Zorg ervoor dat het model met een houder vast te houden is. Bijvoorbeeld met een klerenhanger, of een staak in een uitlaatpijp.
4.11.4 Polijsten van het oppervlak
Om een glad oppervlak onder spuit/schilderwerk te krijgen of echt helder glaswerk, moet er vaak gepoetst worden. Het poetsen bestaat uit drie delen: krassen verwijderen, doffe plekken (fijne krasjes) verwijderen en tenslotte polijsten. Pas op met het al te glad polijsten van plastic waarover geschilderd moet worden: op een te glad oppervlak hecht verf slecht. Het bereiken van een perfecte glanzende laag moet dan ook in een aantal stappen [ 4.10.22 ]
Allereerst moeten krassen en onregelmatigheden worden weggewerkt. Doe dit met polijstpapier of fijn schuurpapier (nat schuren) met een fijn schuurmiddel bijvoorbeeld Jif. Polijstpapier is zeer fijn schuurpapier met een korrel van 4000 tot wel 8000.
Er zijn ook speciale polijstmiddelen [ 4.11.5 ] te koop, zoals van MicroMesh. Denk ook aan nagel polijst vijltjes te koop bij de drogist.
Zijn putten of krassen te diep, gebruik dan vloeibaar plastic om de kras op te vullen. Gebruik liever geen plamuur, bij het poetsen zullen de randjes gaan brokkelen. Bovendien is de hardheid van plastic en plamuur verschillend, waardoor hoogteverschillen kunnen ontstaan. Laat het vloeibare plastic goed uitharden.
De krassen zijn nu weg, nu moet de doffe plek aangepakt worden, die door het polijsten is ontstaan. Dit kan met een droge doek (spijkerstof of linnen). Door de doek met snelle bewegingen over het plastic te wrijven wordt de doffe plek al een stuk gladder. Druk niet te hard, het plastic kan te warm worden of gaan barsten.
4.11.5 Polijstmiddelen
Tenslotte wordt het plastic gepolijst met een polijstmiddel. Novus en Tamiya compound maken uitstekende pasta's. Ook MIRCO MESH is zo'n merk. Maar in de praktijk voldoen goedkope polijst middelen zoals oude tandpasta of JIF ook!
Gebruik geen Brasso, Zilvo of soortgelijk spul, daar het plastic wordt aangetast door de oplosmiddelen hiervan (oa. ammonia).
Doe wat polijstmiddel op een zachte, schone doek en poets met draaiende bewegingen de plekken op tot hoogglans. Druk ook nu niet te hard en neem regelmatig een nieuw stukje doek met vers polijstmiddel. Direkt na het poetsen het model schoonmaken met water, gebruik een tandestoker om restjes polijstmiddel uit naden te krijgen.
Polijstmiddelen als autocleaner lossen niet op als het model in water met afwasmiddel wordt gewassen, maar wel in alcohol.
Oppoetsbare zilververf als Liquaplate, Humbrol Metalcoat en Takara zijn op te poetsen met zachte tissue.
4.11.6 Het stofprobleem, het vet probleem en de spuitomgeving
Maak altijd het model oppervlak vetvrij voor met spuiten wordt begonnen. Er zit altijd wel wat vuil, los olie van de mal, vet van vingerafdrukken en dergelijke op. Neem het model eerst af met een licht zeepsopje. Draag hierbij huishoud handschoenen, en doe dit enige uren voor het spuiten. Laat het model goed drogen in een stofvrije ruimte (bijvoorbeeld in een vitrinekast). Neem zeker geen kartonnen doos, want het wemelt daarin van de stof! Door deze reiniging wordt het model ook direct vetvrij gemaakt, terwijl de handschoenen (vette) vingerafdrukken voorkomen. Vlak voor het spuiten kan het model zelf nog even opgewreven worden met een anti-statische doek (voor grammofoonplaten of verkrijgbaar bij de verfzaak).
Heel belangrijk is verder ook het stofvrij maken van de spuitomgeving! Anders komt er alsnog stof in de model verf. Spuiten op een ondergrond van krantepapier is dus onbruikbaar. Neem allereerst de tafel af met een vochtige doek. Leg daarna een ondergrond, bijvoorbeeld met glad papier (reclamefolders...toch nog nuttig!).
Bj het spuiten komt veel verf naast het model terecht ('overspray'). Dek daarom alles goed af. Een redelijke afscherming is een los scherm van wit meubelplaat. Dit wordt scharnierend gemaakt en bij opbergen opgevouwen. Beplak deze met doorzichtig zelfklevend plastic folie (Boeklon), en vervang deze laag af en toe. Ook kan dunne plastic folie worden gebruikt om de spuitplek af te dekken bij witten (verkrijgbaar bij de bouwmarkt). Plak het vast op de randen. Vervang deze foloie regelmatig en je zult versteld staan van de hoeveelheid stof en verf die er zich op verzamelt!
4.11.7 Afplakken voor spuitwerk
Een model heeft vaak niet maar 1 kleur. Dus is voor spuiten meestal afplakken nodig tussen de meerdere kleuren door. Zwakhechtende tape voldoende zolang er maar schuin over de plakrand gespoten wordt. Richt de spuit altijd zo dat de verfstraal niet onder het plakband kan komen. Als afplaktape bij spuitwerk zijn geschikt:
- gewoon plakband, maar dan omgevouwen zodanig dat er een plakrandje van een millimeter overblijft. Alleen op zeer sterke onderlaag. Een " klaar voor gebruik" afplak tape is die van Tamiya; wel duur maar zeer bruikbaar want het hecht vrijwel niet.
- Een tip is brede tape te kopen en deze in reepjes te snijden. de rest van het af te dekken stuk met A4 velltjes papier afplakken.
- afplakfolie zoals veelvuldig gebruikt in de grafische industrie, maar ook te koop bij de speciaalzaak (Frisk film; duur). Met deze folie kunnen zeer moeilijke contouren gesneden worden. Het is doorzichtig.
- grafische tape. Dit is te koop bij de electronica zaak (gebruikt om printplaten te etsen met geleidings- banen), of chirurgische tape (te koop bij apotheek). Het is beschikbaar in verschillende breedtes.
- het gewone crepetape voor het grovere afplakwerk. Gebruik dit echter zo weinig mogelijk en alleen voor basis lagen spuiten, want het trekt vaak verf mee (Scotch).
- om een vage overgang te krijgen: maskers van papier knippen. Deze maskers op enkele millimeters boven het modeloppervlak vastmaken met bijvoorbeeld dubbelgevouwen stroken plakband die vlak achter de maskerranden geplakt zijn.
- is het korrekt plaatsen van de tape echt lastig, dan helpt als uiterste middel het licht bevochtigen met afwasmiddel van de tape. Goed aandrukken, laten drogen en goed schoonmaken voor het spuiten.
- Camouflage patronen zijn vaak niet scherp met vage randen. Maskeren met flexibele "klei" van Pritt Poster Buddies is dan handig. Maak rollen van dit witte spullen en leg dit op het model in het patroon. Tussen stukken afdekken met papier. Door de hoge rand wordt de rand vaag bij het spuiten. Hergebruik is mogelijk van het spul.
Verwijder de tape een kwartier na het verf of spuitwerk, dus nadat de verf iets droog is geworden. Hierdoor wordt de vaak dikkere rand met wat geluk meegenomen en dat voorkomt werk. Mochten er toch wat spetters verf zitten op reeds goed gedroogd spuitwerk, dan voorzichtig afnemen met een stukje tissue of wattenstaafje met wat verdunner. Opstaande randjes wegpoetsen met tand- of polijstpasta in de richting van het donkerste vlak [4.11.5].
Als je verwering wilt aanbrengen op het model, is het soms handig dit te doen voor het afspuiten. Kijk in [ 6.4 ] voor tips, bijvoorbeeld voor 'pre-shading".
4.11.8 De werkruimte, gezichtsmasker en uw veiligheid
Verf schilderen en spuiten kan behoorlijk schadelijk zijn voor de gezondheid. Het gaat namelijk om het feit dat oplosmiddelen veelal schadelijk zijn.
Een aantal veiligheids maatregelen zijn daarom echt nodig.
- zorg voor ventilatie (nog beter is buiten schilderen of spuiten)
- werk bij voorkeur in een aparte ruimte met een apart afzuigsysteem. Pas op voor de lucht met brandbare verdunner, omdat vonken in de motor van een ventilator deze kunnen laten ontbranden!
- draag een goed veiligheids verf/spuit masker (type is afhankelijk van het type verf etc);
Bij gebruik van acrylverf tenminste een verfstofmasker voor mond en neus dragen om inademen van de verfnevel te voorkomen. Bij verf met andere oplosmiddelen is het verstandig een dampmasker te gebruiken. Verf en verdunner zijn schadelijk, celluloseverdunner bevat het zeer schadelijke tolueen ! Gas/verfdampmaskers zijn te koop bij verfspeciaalzaken.
Laat U voorlichten door de vakman. Bedenk dat professionele spuiters ieder jaar een medische controle moeten ondergaan.Onderschat dit gevaar dus niet!
- draag nitril handschoenen en oude kleding.
Zorg verder voor veel licht (liefst natuurlijk daglicht) in de werkruimte [ 4.11.6 ].
4.11.9 Verdunnen van de spuitverf
Voor het spuiten moet de verf meestal verdund worden. De verhoudingen en de verdunners (thinners) verschillen per merk (voor de aparte verdunners zie rubriek 'verfmerken'[4.7]). Sommige merken vereisen terpentine, speciale thinner, water, alcohol of zelfs celluloseverdunner. Lees eerst de aanwijzingen op het verfpotje.
Bij eenvoudige verfspuiten is de beste verhouding 2 delen verf op 1 deel verdunner. Bij de fijnere spuiten kan er meer verdunner gebruikt worden (1:1). Ervaring is hier belangrijk. De verfoplossing moet meestal "melkachtig" dik zijn. Voor het doseren is een eenvoudige pipet of injectiespuit (zonder naald) uitstekend geschikt: de meesten verdragen verdunner goed. Het inschatten van hoe dun de verdunde verf is kan door in de verf een cocktailprikker te dopen; kijk hoe lang het duurt hoe lang de druppel er af loopt.
Voor het beter laten hechten van de eerste verflaag vanm enamel / olieverf (bijvoorbeeld wit), helpt het soms om de verf [ 4.7 ] (enamels zoals Humbrol, Revell...) te verdunnen met 1 deel gewone verdunner, 1 deel celluloseverdunner en 2 delen verf. De celluloseverdunner tast het plastic aan het oppervlak iets aan, waardoor de verf beter hecht. Pas op, want het is schadelijk spul. Draag dus een masker !
Acryl verven hebben vaak hun eigen verdunner, zoals Tamiya. In de praktijk blijkt dat je vaak ook acrylverf kunt verdunnen met een mix van water en "blauw achtige" ruitensproeier vloeistof waar glycol in zit. Het glycol breekt de oppervlakte-spanning van water.
Ook een mix van alkohol en gedemineraliseerd water werkt vaak goed als acryl verf verdunner. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van Isopropyl Alkohol (IPA), een "vertrager " (retarder) en een "uitvloei verbeteraar" (flowimprover). In Nederland is de IPA vaak alleen in de vakhandel verkrijgbaar; een retarder van Talens is verkrijgbaar bij de kunst-schilderzaak en een "uitvloei verbeteraar" is eenvoudigweg Glycerine van de ETOS drogist.
Hoe maak je de acryl verdunner? Maak een hoeveelheid aan met een mix van 50 % IPA alkohol + 50 % Gedemineraliseerd water + aantal druppels retarder + wat druppels glycerine. (je kunt ook meer IPA Alkohol mengen tot wel 60 tot 70 %, dat maakt het schraler en de bijgemengde verf droogt sneller; je kan dat altijd zelf later bij je mix toevoegen natuurlijk tijdens het verf verdunnen). Deze aangemaakte verdunner gebruik je om acryl verf zelf te verdunnen. Dat kan 50 % verf + 50 aangemaakte verdunner maar ook wat andere verhoudingen zijn mogelijk afhankelijk van de gebruikte verf. (dit mengsel werkt bij vrijwel alle acryl verf merken inclusief Tamiya).
Laat na aanbrengen op het model acryl verf minstens vier uur drogen en glansverf minstens 24 uur.
4.11.10 Het spuiten zelf
Draag handschoenen of gebruik een zgn. barrierecreme voor huidbescherming.
Breng de verf in dunne lagen aan. Begin met de lichtste kleur. Houd bij het spuiten de verfspuit niet op een plaats, maar bouw het vlak geleidelijk op. Probeer de afstand tussen kop en modeloppervlak constant te houden, de beste afstand is per verfspuit verschillend. Probeer niet alle verf in een dikke laag aan te brengen. Voor het bereiken van een perfecte glanslaag zijn een aantal stappen nodig [ 4.10.22 ] .
Zet de drukregelaar als een compressor wordt gebruikt op ongeveer 1.8 atmosfeer, experimenteer echter hiermee. (Bij drukbussen heeft men langer druk door de bus in een emmer met warm water van ongeveer 50 graden Celsius te plaatsen).
Tijdens het spuiten kan de spuitnaald een verf opbouw krijgen, vaak met spetters tot gevolg. Maak daarom de verfnaald tip tijdens het spuiten dan ook regelmatig schoon met een wattenstaafje gedoopt in de gebruikte verdunner. Indien men langdurig spuit, spuit af en toe wat pure terpentine in een doekje om de kop goed schoon te houden.
Maak de verfspuit DIREKT goed schoon na afloop [ 8.4.2 ]. Wacht daar niet mee en gebruik voor enamel verwijderen terpentine of voor acryl verf verwijderen de alkohol of "blauwe" ruitensproeier vloeistof of het sterkere "Blue Wonder".