Winter camouflage Russische leger WO.2
Dit artikel van de SIG Oost-Europa beschrijft wintercamouflage in het Russische leger in de tweede wereldoorlog. Het gaat vooral over verschillende kleurenschema’s en hoe die werden toegepast. Het gaat niet over de ideale verftechniek en weathering.
In het Sovjet leger was serieuze belangstelling naar het camoufleren van tanks en vliegtuigen. Op wetenschappelijke manier werden onderzoeken gedaan en werden schema’s vergeleken. Dit leidde tot twee ideeën over camouflage. Het eerste was het verbergen van een tank. Het tweede ging er van uit om de vorm anders te doen voorkomen, ofwel het silhouet te vervormen. De uitkomst van het onderzoek was in 1940 dat tanks groengeschilderd uit de fabriek zouden komen. Per regio moesten dan extra camouflagekleuren worden aangebracht. Deze kleuren waren zandgeel, zandbruin, chocoladebruin en zwart. In de winter moesten dan de groene delen helemaal wit worden geschilderd. Over de bruine kleuren moest dan een patroon van kruislingse strepen worden geschilderd. Dit moest dan het effect geven van sporen in de sneeuw. En nu komt het: dit systeem is nooit volledig ingevoerd. Het was te ingewikkeld en ook kwam de productie en verstrekking van de verf niet op gang. En last but not least was er gewoon geen tijd om alle problemen op te lossen want Hitler Duitsland was een invasie aan het voorbereiden.
Als compromis werd in 1941 een versimpeld idee ingevoerd. Alles kwam in een olijfgroene kleur uit de fabriek (Beschermend groen 4BO). Daarnaast werden twee extra kleuren beschikbaar gesteld: zandgeel en chocoladebruin. Dit waren oplosbare verfpasta’s die konden worden opgelost in brandstof of olie. De eenheden konden deze kleuren naar eigen goeddunken gebruiken. In de winter was het de bedoeling om grote witte onregelmatige vlekken te schilderen. Die moesten de tank laten opgaan in de achtergrond en de vorm verhullen. De vlekken mochten niet regelmatig zijn en moesten zich uitstrekken over meer zijden van de tank. Een vlek aan de zijkant moest bijvoorbeeld doorlopen van de zijkant naar de bovenkant. Het werd sterk afgeraden om tanks helemaal wit te schilderen. De witte verf sleet behoorlijk snel weg, vooral op plekken waar over de tank gelopen werd. De witte verf was afwasbaar met water of brandstof.
Na al deze theorie is het nu tijd om eens te kijken naar de praktijk. De bruine camouflagekleuren werden eigenlijk alleen gebruikt op kanonnen, en maar heel zelden op tanks. Op tanks werden ze gebruikt als het front lange tijd stil lag (bijv. Leningrad 1941-1944) of in gebied met uitgestrekte bossen (Wit Rusland 1944).
Het voorgeschreven kris-kraspatroon werd zelden op tanks gebruikt, maar juist veel meer op kanonnen. Misschien werd het nauwelijks op tanks gebruikt omdat het een nog al bewerkelijk patroon is om te schilderen. Als je het gaat aanbrengen op een model merk je dat direct: je moet uit de hand heel zorgvuldig penselen en het schiet gewoon niet op! Op de foto zie je een model van de 122 mm M-30 howitzer beschilderd in het voorgeschreven patroon. Op tanks werd het in elk geval gebruikt op T-34’s tijdens de slag bij Moskou in december 1941. De Dragon T-34 model 1941 heeft een iets versimpelde uitvoering van dit schema.
Een tweede voorbeeld van een patroon volgens de voorschriften is een KV-1 tank tijdens de winter van 1941 bij Leningrad (tegenwoordig St. Petersburg). Hier lag het front lange tijd stil en dat zie je aan het kleurenschema. Het is een bewerkelijk schema van zwart en wit. En het schema werkt echt: ik moest de eerste keer wel heel goed kijken om te zien naar welke kant de toren staat gedraaid! En ook hier was het voor mij tijdens het schilderen een echte eye-opener om te merken hoe veel tijd het kost om zo’n onregelmatig patroon uit te tekenen en te schilderen.
Tijdens de winters van 1941 tot en met 1943 lag het front diep in Rusland. De bemanningen kozen voor de makkelijke weg en je ziet heel veel compleet witgeschilderde tanks en voertuigen. Als voorbeelden zie je een T-34, een OT-34, een SU-122 en een M3 Stuart die als lend lease hulp was geleverd door de VS.
In de praktijk zag je ook hele regelmatige patronen, vooral op vrachtwagens. Bijvoorbeeld stippen, zig-zag strepen en zebrastrepen. In de winter van 1944-1945 lag het front in Pruisen en midden Europa. Er waren hier veel plekken met weinig sneeuw. Je ziet dit terug in de camouflagepatronen. Als voorbeelden zie je twee modellen van zware tanks, een JSU-122 en een JS-2. Ze zijn duidelijk niet volgens de regels beschilderd, maar met een 122 mm kanon heb je wel iets om je tekortkomingen in camouflage mee te compenseren!
Met dit artikel heb ik een paar voorbeelden gegeven om de ontwikkeling van wintercamouflage te illustreren en ook om de afwijkingen van de voorschriften en standaarden te laten zien. Van de stippen, zig-zag en zebrastrepen op vrachtwagens heb ik nog geen voorbeelden gebouwd, maar misschien is dat iets voor een volgend artikel.
Bijschriften bij de foto’s.
(alle modellen zijn 1:35)
1. T-34’s van de 1e Garde Tankbrigade tijdens de slag bij Moskou in december 1940. Je kan goed zien dat de strepen niet recht zijn maar uit golvende lijnen bestaan.
2, 3 en 4. Een KV-1 geschilderd op basis van een foto uit het boek De KV tanks. Het is niet zeker of de zwarte vlakken ook echt zwart waren, maar tekeningen gaan ook uit van zwart dus dat heb ik maar overgenomen. (KV-1 model 1941 van Trumpeter)
5 en 6. Een 122 mm M-30 howitzer geschilderd op basis van een foto op de Italeri bouwbeschrijving. Dit is het z.g. “sporen in de sneeuw” schema. Ook de achterkant van het schild werd gecamoufleerd. Het uiteinde van de loop blijft groen, hier zat een beschermkap die ook tijdens het schilderen bleef zitten. Je ziet dit ook bij tanks. (122 mm Howitzer van Italeri/Zvezda)
7 t/m 11. Dit zijn voorbeelden van helemaal witgeschilderde tanks in de periode 1942 tot en met begin 1944.. Op witgeschilderde tanks waren de opschriften meestal rood en soms zwart.
7. T-34 van Italerie/Zvezda “Khabarovski Komsomoljets”.
8. M-3 Stuart van Academy met decals van Start.
9 en 10. De aloude SU-122 van Tamiya. De SU-122 heeft een grote rode cirkel op het dak, deze is bedoeld voor de herkenning vanuit de lucht.
11. Een Tamiya T-34 omgebouwd naar een OT-34 “Dimitri Donskoj” met decals van Kagero.
12 en 13. De JS-2 van Zvezda, deze heeft al eerder in de MIP gestaan. Het kleurenschema lapt alle regels aan de laars en werkt niet op grotere afstand.
14 en 15. De JSU-122 van Dragon met een nummer uit de rommeldoos. Hij is geschilderd als een exemplaar van het 5e Garde tankleger dat oprukte door Oost Pruisen in het begin van 1945. Dit schema is mooi om naar te kijken maar is veel te regelmatig.
Bronnen:
Camouflage of the tanks of te Red Army 1930 – 1940, Armada Vertical 2000
Lend lease tanks, Eksprint 2000
Istoria Tanka KV, Frontline illustration 1999
En veel internet.