Luchtmacht van Finland
Auteur: Meindert de Vreeze
Gepubliceerd ook in MIP 2019-3 in de serie "LUCHTMACHT in PLASTIC"
Het noordelijke Finland “Suomi” is zo’n 10x groter dan Nederland en heeft maar zo’n 5,5 miljoen inwoners. De hoofstad is Helsinki aan de zuidkust en het wordt wel het land met meer dan 10.000 meren genoemd. Het noordelijke Lapland rijkt tot ver boven de poolcirkel en het land grenst in het Oosten aan Rusland. Finland is al jarenlang een democratie en welvarend.
In de beginjaren van de luchtvaart, in 1918, begon in buurland Rusland de Russische revolutie. Dat leidde ook tot strijd in Finland tussen “De Witten” van generaal Mannerheim en de Finse “Rode Garde”. Vanuit Zweden kwam hulp voor De Witten en het eerste vliegtuig was een Thulin Type D, dat 6 maart 1918 in Vaasa arriveerde. Het werd geschonken door de Zweedse Graaf Eric von Rosen en het had een blauw hakenkruis, wat het symbool van de Graaf was. Deze blauwe “swastika” zou tot 1945 het nationaliteitskenmerk blijven.
De vloot van de direct erna opgerichte Finse luchtmacht, de “ilmavoimat”, was een allegaartje waarbij afgedwaalde Russische Nieuport vliegtuigen werden geïnterneerd. Verder vlogen veel Zweedse en Duitse piloten bij de luchtmacht. Tijdens de oorlog van 1918 waren in het koude Finland de operaties kleinschalig. Er werd gevlogen vanaf Kolho en Utti in het noorden en Antrea in het zuiden. Daarnaast waren er watervliegkampen aan meren waarvan Finland er duizenden heeft, zoals in Sortavala en Koivisto. Watervliegtuigen waren belangrijk en werden zo’n 120 Hansa Brandenburg A.22 kisten in licentie gebouwd. Het eerste echt Finse vliegtuig was de trainer VL "Sääski" ("mug"). Eind jaren twintig werd het Britse jachtvliegtuig Gloster Gamecock in dienst genomen en in licentie gebouwd in Finland. In de jaren dertig was de oorlogsdreiging met Duitsland en Rusland die een “pact hadden gevormd” evident. Er werden tenminste zo’n 39 Fokker C.X verkenners en vanaf 1939 maar liefst 97 Fokker D.XXI jagers en bijna 100 Bristol Blenheim bommenwerpers aangeschaft.
De Tweede Wereldoorlog begon in september 1939 toen Duitsland Polen binnenviel. Op 30 november 1939 volgden Russische bombardementen op Finse steden en dorpen met enorme aantallen Sovjet vliegtuigen. Vanuit Zweden kwamen veel vrijwilligers om mee te vechten tegen de Russen. De Finnen slaagden er in de daaropvolgende maanden in extra jachtvliegtuigen te verkrijgen zoals zo’n 44 Brewster 239 Buffalo’s, 35 stuks Fiat G.50, zo’n 12 Hawker Hurricane’s en een donatie van 80 Morane Saulnier MS 406’s. Na 105 gevechtsdagen was in maart 1940 de Winteroorlog voorbij en was er een soort vredesovereenkomst. Er waren meer dan 300 Sovjetvliegtuigen neergehaald en de Finse piloot Jorma Sarvanto had met zijn Fokker D.XXI meer dan 13 luchtoverwinningen behaald. Ondertussen had Duitsland de betrekkingen met Finland aangehaald, volgde een Finse mobilisatie en werden er zelfs Duitse vliegtuigen van Luftflotte 5 in Finland gestationeerd. Op 22 Juni 1941 viel Duitsland zelf de Sovjet-Unie aan ondanks het zogenaamde pact tussen Hitler en Stalin.
De Finse luchtmacht had inmiddels een totale sterkte van 550 vliegtuigen en ondersteunde het Finse veldleger dat oprukte op de Karelische landengte, in Syväri en de Maaselkä landengte. In feite veranderde er in de twee jaar daarna weinig meer in de landposities. De Finse luchtmacht kreeg van de Duitsers Dornier Do.17 en Junkers Ju.88 bommenwerpers en vanaf 1943 meer dan 150 Messerschmitt Bf.109 jagers. De Finse Staatsfabriek Valmet maakte ook vliegtuigen in hout zoals een eigen variant van de Brewster, de “Humu”.
In juni 1944 begon een groot Sovjet tegenoffensief en trokken de Finnen zich ietwat terug, al werden ze ondersteund door de Duitse Luftwaffe. In september 1944 kwam er een wapenstilstand met de Sovjets. De geheime afspraak was daarbij dat Finland zich nu tegen de Duitse troepen keerde die zich in Noord-Finland bevonden. Het gevolg was de Laplandoorlog die begon in oktober 1944 welke leidde tot aanzienlijke Finse verliezen omdat de Duitsers daar over een groot aantal goede vliegtuigen beschikten. Op 4 April 1945 was de oorlog in het Noorden voorbij en in mei 1945 de Tweede Wereldoorlog in geheel Europa.
De Geallieerden legden na de oorlog strenge beperkingen op aan de Finnen. Het Parijse vredesverdrag van begin 1947 hield in dat de Finse luchtmacht niet meer dan 60 gevechtsvliegtuigen mocht hebben en al helemaal geen bommenwerpers. Het blauwe swastika-symbool werd vervangen door de blauw-witte roundel dat tot op de dag van vandaag wordt gebruikt. De Blenheims gingen in opslag en de gevechtssterkte omvatte nu enkele tientallen resterende Bf.109G-6-en, Curtiss Hawks, een paar Brewsters en Morane 406 jagers.
Na de Tweede Wereldoorlog werd voor de wederopbouw door de Valmet Staatsfabriek een proptrainer gebouwd, de Vihuri. Het eerste straalvliegtuig kwam in 1953 en was de De Havilland Vampire, in 1957 gevolgd door 13 Folland Gnat jagers. Eindelijk werd de Fokker D.XXI bij de vliegschool afgelost omdat men zo’n 24 Saab Safirs en 70 Fouga Magister verkreeg. De resterende Blenheims werden pas in 1958 uit dienst gesteld.
Al die jaren bleef Finland politiek een neutrale positie houden in Noord-Europa, net als Zweden. Maar na de Berlijncrisis oefende de Sovjet-Unie druk uit omdat de Noordgrens “met het Westen” nogal zwak gevonden werd en werden moderne vliegtuigen aangeboden. Finland hield de boot af maar mocht na diplomatiek overleg van Sovjet- en Westzijde vliegtuigen aanschaffen. Vanaf 1962 volgden 22 Sovjet Mikoyan-Gurevich MiG-21 F13 supersonische jagers met wat MiG-15 UTI straaltrainers alsook een klein aantal Ilyushin Il-28 Beagle bommenwerpers. Vanuit de Westzijde volgden Britse Bristol Bloodhound luchtafweerraketten. In 1972 leverde het neutrale Zweden 18 Saab Drakens die de eerste all-weather jager werd als opvolger van de Gnat. Enige jaren daarna kwamen nog zo’n 29 extra Drakens in dienst waarvan de meeste bij Valmet werden geassembleerd.
Vanaf 1978 volgden ook zo’n 26 stuks van de betere MiG-21 bis jagers terwijl daarvoor al wat MiG-21 UM trainers waren geleverd. De MiGs vlogen vanaf Rissala en het luchtmachthoofdkwartier verhuisde van Helsinki naar Tikkakoski.
Als opvolger van de Magister straaltrainer werd gekozen voor circa 50 Hawker Hawk mk.51 straaljagers en hier zien we weer eens dat er afwisselend gekozen werd voor een Oostblok- of een Westers type. In feite werd het verdrag voor het maximaal aantal jagers overtreden, maar de Hawk werd geclassificeerd als "trainer". De eerste Hawk kwam in 1980 in dienst en werd in licentie gebouwd bij het Finse Valtion Lentokonetehdas. Ook werd een drietal Fokker F.27 transportvliegtuigen aangeschaft waarbij ééntje werd gebruikt voor elektronische signaalherkenning.
Eind jaren tachtig begon de luchtmacht op zoek te gaan naar een opvolger van de verouderde Draken en MiG-21. In 1990 achtte Finland het vredesverdrag na de val van de muur niet meer van toepassing. Vervolgens werd de Amerikaanse McDonnell Douglas (MDD) F-18 Hornet gekocht en in 1995 arriveerde de eerste van 57 F-18C éénzitters, in licentie gebouwd bij Patria Finavitec, en 7 F-18D trainers, direct van MDD. In maart 1998 ging de laatste MiG-21bis uit dienst.
Het Hornet-tijdperk heeft ook geleid tot nauwere internationale samenwerking. Na de toetreding van Finland tot de Europese Unie en het Partnerschap voor Vrede-programma van de NAVO is meegedaan aan internationale oefeningen.
In 2007 werd de F.27 opgevolgd door de CASA C-295, kwam de Zwitserse Pilatus PC-12 turboprop trainer en werden vanaf 2010 zo’n 18 extra Hawk.mk 66 jets van de Zwitserse luchtmacht overgenomen. Meer recent zijn zo’n 28 Grob G.115E trainers aangeschaft die vooral de Valmet Vinka opvolgde. De F-18 vloot werd gemoderniseerd met diverse MLU programma’s zodat ze echt multi-role werden. De F/A-18 Hornet is tot op heden het belangrijkste vliegtuigtype van de Finse ilmavoimat.
Naast de luchtmacht beschikt het Finse landmacht over een aantal helicopters zoals de kleine Hughes 500 naast tien Mil Mi-8 middelzware transporthelicopters. Recent is de NH90 helicopter besteld waarvan er 20 in dienst komen. Verder beschikt de grensbewaking over een aantal Bell helicopters, Super Puma’s en een enkele Dornier Do.228.
MODELBOUW FINSE LUCHTMACHT
BRISTOL BLENHEIM Mk.1 (door Peter Booij)
De beste keus voor een Blenheim Mk.1 en Mk.4 in schaal 1/72 zijn de recente Airfix kits. Voor zowel de Mk.1 als de Mk.4 zijn er Finse decalsetjes te koop van Kuivalainen, SBS en AML. Voor de Mk.1 werd een mooi Kuivalainen setje aangeschaft. Het zijn prima decals maar zonder kleuraanduidingen bij de kleurenschema’s. Een zoektocht op internet leverde op dat het lichte olijfgroen in de buurt komt van de Engelse kleur Dark Slate Gray waarvoor Humbrol 102 werd gebruikt. Anderen geven voor het olijfgroen FS34096 op en ook daarvoor is Humbrol 102 de goede kleur. Voor het zwart is Humbrol 84 Coal Black gebruikt. De lichtblauwe kleur aan de onderkant komt overeen met RLM65, wat de andere decalsetjes ook aangeven, en daarvoor kan je weer Humbrol 65 gebruiken.
De bouw van de recente Airfix Blenheim Mk.1 is al diverse malen beschreven in de MIP. Alle gietrandjes moeten netjes worden schoongekrabd en moet een aantal keren de verbinding tussen de vleugeldelen en de voorste- en achterste delen van de romp worden nagelopen. Na wat voorzichtig schraapwerk, o.a. bij de vleugelwortels, past dat geheel dan nagenoeg zonder kieren. Alleen bij de zijwandjes van het bommenruim is dan plamuur nodig. Met wat prutswerk kan het glaswerk later gemonteerd worden dan in de handleiding staat aangegeven. Wel zo veilig. Het schuifkapje van het dak werd losgezaagd en in de open stand op de romp gelijmd. Dan zie je nog wat van het mooie interieur en het is dan leuk om gordels en voetenstuur met bijbehorende steunconstructie toe te voegen, wat goed zichtbaar is bij een Mk.1. Indien de Blenheim in Finland is gebouwd is het interieur lichtgrijs in plaats van grey-green. Welke kisten dat zijn staat keurig op Wikipedia. De ombouw naar een latere Finse Blenheim is simpel. Een ringantenne uit de reservedoos toevoegen op de rug en de buis van de uitschuifbare draadantenne rechts achter de vleugel maken van een stukje staf. Het Finse landingslicht is te maken door twee gaten van ca. 1.5 mm te boren in het doorzichtige onderdeel en daarin twee stukjes staf te lijmen. De lamp kan gesuggereerd worden door een bolletje Kristal Kleer aan te brengen, nadat het oppervlak zilver geschilderd is. De gekozen Blenheim van de decalset had houten propellers met rode spinners en die zijn te koop van SBS. De Finse Blenheims werden in sommige series af fabriek voorzien van andere bomdeuren danwel verbouwd. Daarvoor zijn weer setjes van CMK te koop. Dit model heeft de standaard deuren, conform de tekening bij de decalset.
ILYUSHIN IL-28 BEAGLE (door Peter Booij)
Er zijn 3 modellen van de Il-28 in schaal 1/72. De oudste is van Airfix (1968), gevolgd door Bilek/Italeri (1994/95) en nog later door Trumpeter (1999). De Bilek/Italeri kit is een ramp om te bouwen want deze past voor geen meter. De Trumpeter kit past al veel beter. De Italeri doos had decals voor 4 varianten, waaronder een Finse doelsleper. Aangezien er nog een oude Airfix kit op de stapel lag is deze gewoon gebouwd in Finse kleuren en voorzien van de leuke Finse Italeri decals. Van een afstandje lijkt de Airfix kit goed op een Beagle, van dichtbij minder. De Koude Oorlog was in de jaren zestig in volle gang en was er maar weinig informatie die Airfix kon gebruiken om deze kit te ontwikkelen. Zo zijn de motorgondels erg lomp en missen ze de Coca-Cola-fles vorm van het origineel. De detaillering in deze kit is ook eenvoudig. Wel past het model behoorlijk goed, inclusief glaswerk en het bouwt daardoor lekker weg. Het onderstel is inklapbaar gemaakt en ja dat is nu handig bij het spuiten, je kunt de kwetsbare pootjes uit de weg draaien. Verwacht later niet dat het model er op kan staan, ze worden niet geborgd. Het hoofdonderstel bij deze Airfix Beagle is trouwens veel te kort en de hoofdwielen te klein. De detaillering werd beperkt gehouden tot wat extra’s in de cockpit en het afsluiten van de wielbakken in de motorgondels met plastic plaat.
De modificaties om van een Il-28 Beagle model een Finse doelsleper te maken zijn eenvoudig: de achterste bewapening kan weggelaten worden en de sleuven afgedicht. Op basis van foto’s en tekeningen in een oud Tsjechisch boekje werd de kap van het sleepmechanisme onder de staart gemaakt en van vislijn een kabel die van de rand van het bommenruim naar het sleepmechanisme gaat. Na een grijze grondlaag werden de oranje vlakken van de Finse doelsleper gespoten (eerst wit, dan oranje!). Vervolgens werd het oranje afgeplakt. Volgens foto’s waren de doelslepers aluminiumkleurig gespoten en daarvoor werd Revell 99 gebruikt. De Finse decals uit de Italeri doos voldeden prima.
MIKOYAN-GUREVICH MiG-21 F13 (door Meindert de Vreeze)
Trumpeter heeft in 2001 een mooi 1/32 model van de MiG-21 F13 (kitno. 2210) uitgebracht. Het model was heel welkom, daarvoor waren er alleen hele oude Revell kits. Er zitten bij de Trumpeter kit ook onderdelen voor de straalmotor en een losse staartsectie.Het model is prima, maar besloten werd allerlei details te laten zien met geopende panelen, details van de motor en meer.
Met een TIGER zaagje werden de vele panelen opengezaagd nadat vele boeken waren bestudeerd zoals Lock On no.21 en Bunrin-Do no. 55. De vele details werden gemaakt. Ook werden diverse spanten gemaakt en het interieur gedetailleerd met stukjes sprue en plastic plaat. Het is onmogelijk dit allemaal te beschrijven.
Het model kreeg een Fins schema in geheel blank metaal. Het ALCLAD systeem met metaalverf werd gebruikt waarbij je de metaalverf spuit op een glanzend zwarte ondergrond. De Finse roundels kwamen van een 1/32 Trumpeter MiG-21UM model maar het pantertje op de staart werd met de hand geschilderd.
Kijk voor meer MiG-21 F13 bouwinfo op Meindert's website hier....
HAWKER HAWK mk.51 (door Meindert de Vreeze)
Van de Hawk zijn op schaal 1/72 diverse modellen uitgebracht. In 1975 kwamen zowel Airfix als Matchbox met een kit uit, al is de laatste erg eenvoudig. Fujimi had ook een kit maar die is nogal onnauwkeurig met een te vette romp en gekke inlaten. Beter is de Italeri kit uit 1995 die later ook nog eens in een Revell doos verscheen. Niet te verwarren met de geheel nieuwe Revell bouwdoos, uitgebracht in 2015 onder no.04921. Airfix bracht in 2009 een nieuwe Hawk uit. Al de 1/72 bouwdozen hebben kleine foutjes maar al met al is een prima Hawk te bouwen met de latere bouwdozen. Wat wel opvalt is dat bij geparkeerde Hawks altijd de flaps naar beneden hangen, wat bij geen enkel 1/72 model het geval is. Dit moet zo dus eigenlijk ook bij een model worden uitgevoerd. (Kijk voor meer detail info op mijn website, zie link aan het eind van dit verhaal).
Voor de Finse Hawk werd in de jaren negentig een eenvoudige 1/72 Matchbox T.mk 1 bouwdoos gekocht en direct gebouwd. Er kwam wat detail in de cockpit en in de wielbakken. Later zag ik dat de neuswieldeurtjes 3 mm te lang zijn en dat de flaps eigenlijk naar beneden moesten staan. Wel had ik al ontdekt dat schotjes aan de vleugelvoorrand ontbraken en deze werden van dun plaat gemaakt. Het kleurenschema werd nog met een brede kwast geschilderd in light grey en dark- en medium green, toendertijd Humbrol enamels. Ik heb de Finse roundels toen zelf geprint, het was een van de eerste probeersels zelf decals te printen met de inkjet printer. Dat ging verrassend goed. Het model is een Hawk mk.51 kist van Pori-Tampere.
Kijk voor meer Hawk bouwinfo op Meindert's website hier....
F-18D HORNET (door Meindert de Vreeze)
Voor dit 1/72 F-18D model werd een Hasegawa bouwdoos gebouwd (no.02811 uit 1991) van wat toen nog een TF-18A heette.
Deze bouwdoos die vele jaren geleden al is gebouwd vraagt wat schuur- en paswerk bij de inlaten met hier en daar plamuur. De kleuren zijn bovenzijden FS 36320 Compass Grey alsook de volledige kielvlakken (i.t.t. bij de US NAVY) en onderzijden FS 36375 Light Ghost Grey. Daarvoor werden destijds Humbrol 128 en 127 enamels met de verfspuit aangebracht. De Finse roundels had ik ook want die had ik daarvoor geprint voor de Hawk. Het Hornet vliegtuignummer werd heel fijntjes met een dun penseeltje opgeschilderd.
Kijk voor meer F-18 bouwinfo op Meindert's website hier....
========
MiG-15 UTI trainer gemaakt van de 1/72 Eduard kit: kijk voor meer bouwinfo op Meindert's website hier....
EXTERNE LINKJES:
OFFICIËLE WEBSITE FINSE LUCHTMACHT: Suomi Ilmavoimat link...
IPMS Finland: https://www.ipms.fi/ipms-mallari.html (wel vrijwel onleesbaar)
dit artikel van de SIG Scandinavië werd voor het eerst op de website gepubliceerd 10 januari 2021; gepubliceerd eerder in MIP 2019-3 en met toestemming overgenomen.
Aanvulling en uitbreidingen welkom!