Bouwverslag 1/350 Hr.Ms. Gelderland (D-811)
Naval Models Multimedia kit, 350-02RL B-jager Frieslandklasse relingset.
51 kunsthars-onderdelen, 49 foto-ets onderdelen, 19 foto-ets onderdelen in separaat verkrijgbare reling-set, diverse op maat te maken plastic-onderdelen.
Prijs kit: € 109,95, prijs separaat verkrijgbare reling-set €19,95
Auteur: Walter Sonderman
Een tijdje geleden (eind 2021) heb ik de B-jager van Naval Models, als Hr.Ms. Rotterdam gebouwd en een artikel geschreven. Dat artikel had als titel “De Schoonheidskoningin”. Toen ik door Michiel Woort van Naval Models werd gevraagd van de eerste gietsels van de A-jager iets te maken, moest ik natuurlijk een werktitel bedenken voor een later te schrijven artikel: dat werd “de moeder van de schoonheidskoningin”. Ik vond dat wel wat lang, maar omdat het voorlopig zou zijn begon ik aan de kit. Het werd een snelle bouw, en ik liet de titel toch maar staan: want eigenlijk is het gewoon zo…..
De A-jager, ofwel de Type 47A destroyer ofwel de “Holland”-klasse.
Onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog werden bij de Koninklijke Marine plannen gemaakt voor de wederopbouw van de vloot. Hiervoor waren ook een flink aantal onderzeebootjagers nodig ter vervanging van de zogenaamde “Emergency destroyers”, die van Engeland waren overgenomen.
Op basis van het Vlootplan werd onder leiding van ir. K. de Munter het (19)47A ontwerp gemaakt, de “Holland”-klasse. Voor het ontwerp werd sterk geleund op het vooroorlogse ontwerp van de “Callenburg”-klasse, maar werd ook gekeken naar de Engelse “Tribal”- en “Daring”-klasse destroyers. Het gehele schip was elektrisch gelast in plaats van geklonken. Er werd op ruime schaal gebruik gemaakt van aluminium in de bovenbouw om het zwaartepunt laag te houden. De nieuwste ontwikkeling op wapengebied werd toegevoegd: raketdieptebomwerpers waarmee de reikwijdte van de A-jagers in de strijd tegen onderzeeboten veel groter zou worden.
Van dit type werden er vier gebouwd, die tussen 1954 en 1979 bij de Koninklijke Marine in dienst zijn geweest:
- Hr.Ms. Holland (D-808).
- Hr.Ms. Zeeland (D-809)
- Hr.Ms. Noord-Brabant (D-810)
- Hr.Ms. Gelderland (D-811)
Het naamschip, de Hr.Ms. Holland, werd in 1978 aan Peru verkocht. De Hr.Ms. Gelderland werd in 1973 uit dienst gesteld en heeft tussen dat jaar en 1988 aan de kade van het Marine Etablissement in Amsterdam gelegen als instructieschip. Tijdens mijn dagelijkse treinreizen vanuit Maarssen, waar ik toen woonde, en mijn werkgever in Amsterdam kwam ik er regelmatig langs.
De Kit.
De B-jager was één van de eerste door Naval Models in eigen regie ontwikkelde kits. Het ontwerp berustte bij Maarten Schönfeld, die ook de ontwerpen van de nauw verwante, maar zeker niet identieke A-jager maakte. De kit zoals ik die ontving was van één van de eerste gietsels en bestond uit de romp en de bovenbouw. Later ontving ik de etsset. Alle kleinere onderdelen heb ik geleend uit kit van de B-jager of zelf vervaardigd. Ook was er nog geen bouwbeschrijving, dus gebruikte ik heel veel foto’s van het origineel en de bouwbeschrijving van de B-jager als leidraad. Tijdens de bouw werden foto’s gemaakt voor de later te vervaardigen bouwbeschrijving.
Een kunsthars-kit zoals deze, geproduceerd met rubberen mallen, heeft zo zijn specifieke voorbehandeling nodig. Het gietproces gebeurt door gewoon te gieten, dus zonder druk. Normaal zitten er veel kleine luchtgaatjes in, maar bij de A-jager is toch een kwaliteitsstap gemaakt. Het is echter nog steeds geen “shake and bake”-kit zoals die van Dragon, Trumpeter, Hasegawa. Dit zijn kits voor de ervaren en vooral volhardende bouwer.
Er moet dus gevuld, geschuurd, nogmaals gevuld en geschuurd worden, en ik verving veel onderdelen door 3D-geprinte of metalen exemplaren. Zo maakte ik de schroefassen uit messingstaaf.
Voor de kit was een aparte foto-etsset vervaardigd, omdat de masten behoorlijk afweken van die van de A-jager. Ladders, radars en davits zijn opgenomen, maar geen relings. Die heb ik dus uit de etsset voor de B-jager gehaald. De reling voor het voorschip, dat sterk omhoog loopt, is namelijk wel identiek, maar iets korter. De kwaliteit van het etswerk was goed, maar wel wat dik en dus nauwelijks goed buigbaar: dat wordt voor de productieserie in een iets dunnere variant geëtst. Op het achterdek van de romp bracht ik eerst de dieptebom-rails aan, maar ik gebruikte daarbij de rails uit een Gold Medal Models set voor een Gearing-klasse destroyer: die kwam wat mij aangaat veel overtuigender over dan die in de etsset. Op foto’s ontwaarde ik een soort bedieningspaneel, dat in de kit ontbrak.
Zoals gebruikelijk bracht ik na het voorwerk eerst de reling van het hoofddek aan om aan het spuiten te beginnen. Etswerk laat zich namelijk veel beter vastzetten op een ongeverfde ondergrond. Daarna werd eerst de onderromp in rood gespoten, daarna werd de zwarte waterlijn afgeplakt en gespoten. Het geheel werd afgeplakt om verder te gaan met het lichtgrijs van het bovenwaterschip. Vervolgens werd het dek gewoon met de hand donkergrijs geverfd: ik had nu even geen zin in het afplakken met talloze stukjes Tamiya-tape. Vervolgens werd er een glanzende vernislaag overheen gezet om de decals goed te laten hechten.
Ook voor de decals heb ik geleend uit de B-jager kit: omdat daar geen “nul” in is opgenomen, had ik alleen de keuze om de Hr.Ms. Gelderland (D-811) bouwen. De decals zijn erg dun en hechten á la minute, á la seconde, moet ik eigenlijk zeggen, en lieten zich daarna niet meer verschuiven. Een precieze opmeting en aanbrenging was vereist. De witte cirkels op het dek voor rond de geschutsopstellingen besloot ik uit een Gold Medal Models-set te halen, de dieptemarkeringen kwamen uit mijn reservevoorraad. Daarna kon er een matte vernislaag overheen en kon de voltooide romp op zijn hardhouten plankje worden geschroefd: dat is een ander voordeel van deze bouwvolgorde, je hoeft die dan niet meer aan te raken. Voorwaarde is wel, dat je de bovenbouwen al goed pasklaar maakt.
Bovenbouwen.
Zoals gebruikelijk bij kunsthars kits zijn al veel details meegegoten, wat de bouw vergemakkelijkt én versnelt. Ook hier geldt weer, dat er vul- en schuurwerk nodig is aan de onderdelen. Sowieso moet kunsthars goed worden schoongemaakt om een betere hechting van de verf en lijm te garanderen. Ik boorde de patrijspoorten in de romp en in de brug zo diep mogelijk open, een voordeel van een massief stuk kunsthars.
De A-jager had een simpeler brugcomplex dan de B-jager. Er waren geen aanpassingen nodig behalve het verwijderen van de vlotten aan de zijkant: ik wilde namelijk de Gelderland in haar oudere verschijning bouwen, dus met ouderwetse Carley-vlotten, waar ik van Michiel een groot aantal ontving.
Ook de bovenbouwen ondergingen mijn bouwmethode: eerst reling en alle trapjes. Tijdens de bouw kwam ik tot de ontdekking, dat de bijgevoegde richttoestellen voor het hoofdgeschut uit de B-jager kit niet geschikt waren: de A-jager had een R.T.F.9 van Hollandse Signaal en die zag er héél anders uit. Via foto’s bouwde ik er twee met behulp van de reservedoos met onderdelen. Wie wat bewaart heeft wat. Ik leverde er nog twee aan Michiel voor gieting, die worden straks bij de kit gevoegd. Ook de kleine Mk.51 richttoestellen voor het ene 40 mm kanon kwamen uit de reservedoos. Op de achterste bovenbouw ontbreekt de borstwering bij de achtermast: met Evergreen was dat gemakkelijk toe te voegen.
Masten en radars.
De mast op de voorste bovenbouw bestond uit een groter foto-ets deel, dat in een driehoek gevouwen moet worden en om de schoorsteen geplaatst moet worden. Het bovenste platform en de ra’s komen uit de B-jager foto-ets set. De foto-ets ra was vrij dun, maar hier hielp het erachter lijmen van een 0.2 mm stuk nikkelzilverdraad. Op foto’s is duidelijk ook een platform te zien ter hoogte van de schoorsteen, die werd simpel uit Evergreen vervaardigd. Tevens werd uit Evergreen de duidelijk zichtbare “waveguide” aangebracht. Een waveguide is een golfgeleider, een vierkante pijp die de elektromagnetische golven geleidt om energieverlies te vermijden omdat die golf zich anders naar alle richtingen zou verspreiden. Ik bevestigde met nikkelzilver draad 0.3 mm drie pootjes aan de mast en boorde corresponderende gaatjes op het dek. Dan kon ik later het geheel spuiten en op de bovenbouw installeren. De bovenkant van de schoorsteen en het platform op de mast werden met de hand en met dunne verf zwart geschilderd.
De achtermast bestaat ook uit een foto-ets onderdeel, dat in een rechthoek gevouwen moet worden waarop dan een foto-ets platform wordt geplaatst. Ook hier verlengde ik de poten van de mast met 0.3 nikkelzilver draad en mat de gaatjes op de bovenbouw uit. Eenmaal geplaatst zit dat veel steviger. En ook hier werd een “waveguide” aangebracht en werd vóór installatie op de bovenbouw de mast gespoten. Het goed inplannen van de bouwvolgorde en het verfwerk is een must!
De grote LW-02 en de kleinere DA-01 luchtdoelradars bouwen relatief simpel op uit een aantal fijne foto-ets delen, en ik had ervaring bij de B-jager opgedaan. De kromming in de radarschermen krijg ik door het op een niet al te zachte ondergrond met een hardplastic parel te bewerken, waarvan ik een setje in verschillende groottes bij de plaatselijke bijou-zaak had gekocht. Eenmaal op de kunsthars dragers gezet, werd de LW-02 (die op de achterste mast wordt geplaatst) zwart gespoten, de DA-01 grijs. Daarna konden die op de masten worden geplaatst.
Geschut.
Tijdens de bouw van de romp en de bovenbouwen hield ik me bezig met het vervaardigen van het geschut. Alle lopen van de 120 en het 40 mm kanon zijn in kunsthars gegoten. Kleinere kunsthars-onderdelen zijn erg kwetsbaar. Ik had echter voor de De Ruyter metalen lopensets van Master gevonden (set SM-350-081) met twintig 40 mm loopjes, waar ik er natuurlijk nog een fors aantal van over had. Voor de 120 mm gebruikte ik vier metalen lopen uit een Master SM-350-078 (1/350 British 4.7-in) set. De kunsthars lopen zijn eigenlijk gewoon rechte staafjes zonder dat ze taps toelopen naar de opening. De koepels uit de kit werden uitgeboord en van de lopen voorzien en gespoten. Ik gebruikte een achterdeel (kulas) voor uit de reservedoos voor de 40 mm, omdat ik die te simpel vond ogen.
De bouw vorderde zoals gezegd érg snel: al na anderhalve maand kon ik aan de afbouw beginnen.
Afbouw.
Dit bestaat uit het samenvoegen van de vooraf gebouwde en gespoten romp, de bovenbouwen en de masten.
Na al het spuitwerk werden de raampjes van de voorste bovenbouw met een heel klein kwastje en verdunde zwarte verf ingevuld en daarna van “glas” voorzien met Humbrol ClearFix. Ik bracht een glazen windscherm op de open brug aan: uit een dekseltje van een doorzichtig bakje americain filet werd het op maat gesneden en met Humbrol ClearFix aan de binnenkant van de brug bevestigd. Als je dit met superlijm doet wordt het wat ondoorzichtig.
Als laatste gingen de motorsloepen erop, werd er een RVS-naamplaatje voor besteld en aangebracht en kon ik de Gelderland aan Michiel en Maarten gereed melden. Hij ging mee naar een Regio-avond van Noord-Holland en naar de Small Model World in Telford 2023, waar we met Naval Models altijd een stand hebben. Ook bij de laatste hobby-en bouwbeurs van 2023 in Urk was de Gelderland, naast de Rotterdam en de De Ruyter aanwezig, evenals bij de EME in 2024 te Lingen. Het model trok veel aandacht.
Conclusie.
De kit is een goede basis voor een indrukwekkend model van deze fraai gevormde destroyer. Dit soort modellen zijn echt voor de modelbouwer die veel ervaring heeft in het bouwen van dit soort kits. Ook moet je bereid zijn om zelf additioneel onderzoek te doen, hier nog meer dan normaal. Het ontbreken van een handleiding heeft me echter niet echt gehinderd, omdat er erg veel foto’s van bekend zijn. Dat loonde toen ik de richttoestellen beter ging bekijken en van scratch nieuw moest bouwen. Mijn ervaring met de eerder gebouwde A-jager en De Ruyter kruiser hielp natuurlijk ook.
Het is niet een TamiHasegaTrumpy-kit, waarin je bij wijze van spreken wat lijm en verf gooit, ermee schudt en een model in de kast zet. Er is veel geduld, schuur-en vulwerk nodig, en ik had geen spijt van mijn beslissing ook volop gebruik te maken van nieuwe media (3D geprinte onderdelen) en metalen lopen.
De kit zal binnenkort beschikbaar zijn bij Naval Models. En wees gerust, die zal een handleiding, bijbehorende decals én de goede richttoestellen hebben..
Met dank aan Maarten Schönfeld voor het advies tijdens de bouw.
